Deen sprak deze week tijdens het debat Hard Talk Europa in Den Haag. Hij kent de geschiedenis en de ego’s van de wereldleiders en weet dat er altijd wel ergens een bananenschil kan liggen. Hij voorziet vier grote problemen waar we op moeten letten: De grootste bananenschil is natuurlijk president Donald Trump en zijn afkeer van Europa. “Dat is de reden om niks aan het toeval over te laten. Alles ligt vooraf vast“, zegt Deen. Dat heeft ook met de vorige grote NAVO-top in Vilnius te maken. “Daar was de president van Oekraïne Volodymyr Zelensky ook aanwezig en hij begon tijdens de top veel lawaai te maken, omdat er geen uitnodiging om formeel lid te worden op tafel kwam.”
Dat is dus het tweede grote probleem, want de eisen van Zelensky gingen destijds zover dat hij wilde dat de conclusies zouden worden aangepast. Toenmalig president Joe Biden van de Verenigde Staten was daar woedend over. En het gevaar speelt tijdens deze top opnieuw, want Zelensky heeft nog steeds dezelfde wensen. Het risico op aanvaringen moet zo klein mogelijk worden gehouden. “Dat doe je door alles van te voren goed uit te onderhandelen. En iedereen moet z’n rol goed kennen.” Dat is meteen ook een gevaar, want Zelensky en Trump hebben niet echt een klik.
En er zijn leiders die zich graag bemoeien met alles en iedereen. Zo is er altijd angst dat de Franse president Emmanuel Macron opeens solistisch gaat optreden. Zelfs tijdens het bemiddelingsgesprek tussen Trump en Zelensky (in Rome), na de uit de hand gelopen ruzie in het Witte Huis, moest Macron worden weggestuurd om te voorkomen dat hij zich er mee zou gaan bemoeien.
Wie gaat wat betalen?
Dan is er nog het geld. In feite het onderwerp van de top en de declaratie (verklaring) van Den Haag. De vijfprocentsdiscussie en de oplossing die Mark Rutte daarvoor heeft gevonden. Namelijk 3,5 procent uitgaven aan echte defensie en anderhalf procent aan gerelateerde uitgaven. “Trump kijkt heel transactioneel, zoals hij naar heel veel dingen kijkt.” Ik doe wat voor jou en jij levert mij een gunst terug. “Als jullie niet betalen, bescherm ik jullie ook niet. Alsof de NAVO een soort inbraakverzekering is”, stelt Deen.
Die afspraak lijkt te staan, hoewel er nog wordt gesproken over de details. Hoe snel moeten de uitgaven omhoog en kunnen landen dat uitsmeren? Vooral België en Spanje zitten op de laatstgenoemde lijn. En waar wordt het aan uitgegeven? Daar zijn plannen voor, waarbij de bondgenoten in feite opdrachten krijgen om spullen te kopen. Het risico is dat landen bijvoorbeeld de Spanjaarden zeggen leuke afspraken tekenen we voor, maar we voeren het voorlopig niet uit. De afspraak is dat ze dat mogen denken, maar vooral niet zeggen tijdens de bijeenkomst.
Slotverklaring
Want het gaat uiteindelijk om de slotverklaring. En ook die slotverklaring is nog niet helemaal klaar. Belangrijk punt is wat er gezegd gaat worden over Rusland. Vanuit Europese kant wordt aangedrongen op harde taal tegen de agressor, maar de Amerikanen willen Poetin niet teveel voor het hoofd stoten. Ook bij de G7 en de VN is de harde taal uit de periode-Biden verdwenen. De angst bij met name de EU is dat de Russen na afloop zullen zeggen: zie je wel het is geen eenheid meer.
De conclusies zijn dan een stuk slapper dan de vorige keer in Vilnius. In het verlengde daarvan speelt ook de vraag: wat doen we met Zelensky? Mag hij aan tafel zitten, praat hij mee? Of is een diner met de koning en koningin het hoogst haalbaar? Voorlopig willen de Europese landen een grote rol voor de Oekraïense president. “Ik denk dat Rutte hier een geitenpaadje voor heeft gevonden, anders zou de secretaris-generaal van de NAVO nooit hebben gezegd dat Zelensky welkom is bij de top. Maar welke oplossing dat is zullen we pas heel laat horen om te voorkomen dat er een enorme discussie over gaat ontstaan.”
