Door Volt-Europarlementariër Anna Strolenberg (foto)

Wat is de overeenkomst tussen Dick Schoof en Ursula von der Leyen? Zij hebben allebei een zeer machtige positie zonder verkiesbaar te zijn geweest. Een gemiste kans voor de democratie!

Als nieuwe Europarlementariër valt je van alles op. Hoe omslachtig en ouderwets geheime stemmingen verlopen – met briefjes en stemkastjes, hoe belangrijk het is dat je koffie lust vanwege alle afspraken, hoe groots en indrukwekkend de plenaire zaal in Straatsburg is en hoe klein en donker de kantoortjes zijn. Maar ook: hoe ondemocratisch en niet-transparant sommige processen zijn. Zoals de verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie.  

Afgelopen donderdag stemden 707 Europarlementariërs over de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Ursula von der Leyen won met 401 stemmen het vertrouwen van het Parlement. Ook ik heb na veel wikken en wegen voor gestemd, maar ik blijf het toch bijzonder vinden dat de kandidaat waarop we konden stemmen nooit op een kieslijst heeft gestaan.

Hogehoed

In Nederland wordt op een democratische manier de leider van ons land – Schoof (ahum) daargelaten – gekozen. Nederlanders brengen hun stem uit op een partij en de winnende partijleider wordt premier. Jouw stem heeft dus daadwerkelijk invloed. In de EU gaat dat op dit moment anders. Von der Leyen stond namelijk niet op een kieslijst. Sterker nog, ze vertegenwoordigt geen echte politieke partij. Ze had ook geen verkiezingsprogramma en deed slechts aan één debat mee. Voor de meerderheid van de mensen is ze een grote onbekende.

Hoe kan zij dan toch op deze positie terechtgekomen zijn? Von der Leyen werd aan de start van de afgelopen termijn uit de hogehoed getoverd en naar voren geschoven door de Franse president Macron. De democratisch gekozen partijleiders werden overgeslagen. Oftewel, terwijl jouw stem geen invloed heeft op de invulling van de machtigste positie binnen de EU, hebben de politieke leiders van lidstaten daar wel een grote invloed op.

De lidstaten hebben niet alleen bij deze verkiezing, maar ook daarna invloed op de voorzitter van de Europese Commissie. Het vetorecht van ieder land geeft de regeringsleiders macht.

Knieval

Zo werd Von der Leyen gechanteerd door Orbán om 10 miljard euro vrij te maken voor Hongarije om aan de toetredingsgesprekken met Oekraïne te beginnen. Gaf ze Orbán niet zijn zin, dan konden de gesprekken niet starten. Deze knieval voor autocratische leiders is een zwaktebod, maar ik kan het Von der Leyen niet helemaal kwalijk nemen. Pas wanneer het vetorecht niet meer bestaat, kan zij echt een vuist kunnen maken tegen dit soort leiders. In plaats van een wedstrijdje boe-roepen, kunnen we beter proberen het systeem te veranderen en het vetorecht afschaffen.

Voor ons, van Volt, was de keuze voor Von der Leyen als nieuwe voorzitter ondanks alle bezwaren uiteindelijk duidelijk: als zij zich committeert aan Europese hervormingen, het voortzetten van de Green Deal en als wij het verschil kunnen maken in een samenwerking met pro-europese partijen in plaats van nationalistische extreem-rechtse partijen, dan krijgt zij onze steun.

Als nieuwe Europarlementariër is het verleidelijk om direct mee te gaan in de waan van de dag en het te hebben over de poppetjes, maar ik zal proberen om dit zo min mogelijk te doen en dit soort momenten te gebruiken om vragen te blijven stellen. Want alleen door vragen te blijven stellen kunnen we de EU verbeteren, de democratie versterken, het vertrouwen in de EU versterken en daarmee een tegengeluid zijn tegen extreem-rechts. We moeten af van schimmige praktijken waarbij niet duidelijk is wie de keuzes maakt. De enige weg vooruit is een echte Europese democratie. Durf te vernieuwen. Laat ieders stem gewicht hebben.