Sinds 1 januari 2023 zijn volgens de Verenigde Naties 85.558 migranten via de Middellandse Zee bij de Europese Unie aangekomen. Dat is een behoorlijk aantal. Met allerlei soorten boten vertrekken ze vanuit Noord-Afrika naar Europa en dat gaat niet altijd even goed.

Boten komen in de problemen. Er kan een lek ontstaan waardoor de boot kan zinken. Daarnaast kan een motor uitvallen waardoor vluchtelingen hulpeloos op het water dobberen, terwijl hun voedsel voor de reis langzaam opraakt. Er is nu een speciaal nummer dat vluchtelingen kunnen bellen bij dit soort problemen.

Alarmphone

Bij de organisatie Watch the Med Alarmphone draaien vrijwilligers zes uur lange diensten om de telefoontjes van vluchtelingen die op zee in problemen komen, te beantwoorden. Eén van deze vrijwilligers is de Nederlander Marcel Toorop. Hij sloot zich zeven jaar geleden aan bij de organisatie en moet, afgaande op het gemiddelde aantal telefoontjes dat hij per dienst krijgt, al honderden zaken afgehandeld hebben.

Eén keer per week, soms iets vaker, draait Marcel een dienst van zes uur. Op een goede dag komt er helemaal geen telefoontje, maar op een drukke dag moet hij wel 25 zaken afhandelen. De bellers zijn vluchtelingen die op zee in de problemen zijn gekomen, maar soms ook familie die het contact met een familielid op een boot verloren zijn.

Zwaar werk

Het is soms zwaar werk, geeft hij toe. De mensen die hij aan de lijn krijgt, zitten in echte problemen of maken zich oprecht zorgen over hun familie. Het is zijn taak om uit te vinden waar de boot is of voor het laatst gezien is. Soms is de boot lek en moet Toorop uitvogelen wat voor soort boot het is, hoeveel mensen erop zitten en of er zieken of gewonden zijn. Op andere momenten is de motor kapot. Dan zoekt hij uit hoeveel voedsel ze nog hebben en of door de kapotte motor niet ook de pomp in het ruim kapot is. Die kan bij houten boten dan langzaam vollopen met water.

Daarna neemt hij contact op met de meest relevante kustwacht van een land. En dat gaat niet altijd even makkelijk. “In Malta nemen ze meestal de telefoon gewoon niet op”, zegt hij. De organisatie is gedwongen om e-mails te sturen en ook daarvan weten ze vaak niet of ze door de kustwacht ontvangen zijn. Dan moet er nagebeld worden en krijgt Marcel gewoonlijk niet meer dan een bevestiging dat de e-mail inderdaad ontvangen is. Of de kustwacht onderweg is en of de mensen gered zijn, wordt soms pas dagen later duidelijk. En vaak ook helemaal niet.

Griekse kust

Alarmphone heeft ook contact gehad met de boot die onlangs voor de Griekse kust zonk. Een dag voor de boot ten onder ging, had Alarmphone de Griekse kustwacht al verwittigd. Toch vond er geen reddingsoperatie plaats. De boot zonk de ochtend erna.

Het is een steeds vaker voorkomend probleem, denkt hij. Een voorbeeld: soms hoort de kustwacht van Malta dat er een probleem is met een vluchtelingenboot. In plaats van erop af te gaan of een ander schip in de buurt opdracht te geven de vluchtelingen te redden, krijgt een vrachtschip in de buurt de opdracht de vluchtelingen te voorzien van benzine en eten. Daardoor kunnen de vluchtelingen doorgaan met hun reis naar Italië. In zo’n geval hoeft Malta geen verantwoordelijkheid te nemen over de vluchtelingen.

Groter probleem

Het maakt deel uit van een groter probleem volgens Marcel. Het wordt mensen steeds moeilijker gemaakt om naar de Europese Unie te komen, zegt hij. Dat gebeurt op zee door boten terug te duwen en door ze naar andere landen te sturen. En qua beleid gebeurt dit door gezinshereniging moeilijker te maken of bijvoorbeeld met de deal die de Europese Commissie met Tunesië wil maken.

In ruil voor geld en economische steun wil de EU dat Tunesië vluchtelingen tegenhoudt en terugneemt. Het is een verschrikkelijk plan volgens Marcel. “De EU besteedt het vuile werk uit aan landen net buiten de EU”. Het lost weinig op, zegt hij. Mensen gaan toch proberen Europa in te komen.” En zo krijgen ze alleen maar met meer repressie te maken”, vreest hij.

Wat hem betreft, is de zogeheten ‘migratiecrisis’ door de EU zelf veroorzaakt. “Opvang en zorg zijn afgeschaald, repressie is toegenomen. Als je toevallig met het foute paspoort geboren wordt, vindt de EU blijkbaar dat mensenrechten er minder toe doen.”