Voor Ursula von der Leyen zit de campagne erop. Ze werd donderdag verkozen om opnieuw vijf jaar lang aan het hoofd te staan van de Europese Commissie. Dit zal ze doen met een politiek programma dat de Green Deal in stand houdt, de industrie steunt, maar ook rekening houdt met de sociale zorgen van Europese burgers. We kijken even terug. Wie stemde voor, wie stemde tegen, en waarom?

Ze had de steun nodig van de helft van het Europees Parlement, plus één. 361 stemmen dus, en dat is haar gelukt. In een anonieme stemming kreeg ze de steun van 401 Europarlementariërs, meer dan vijf jaar geleden. Toen werd ze met 383 stemmen verkozen. De doorslaggever: de Groenen, met aan het hoofd Bas Eickhout (GroenLinks/PvdA). Zijn Europese fractie stemde in 2019 nog tegen Von der Leyen.

Koorddansen

Die steun van de Groenen had ze ook nodig. Bij de bestaande coalitie van christendemocraten (EVP), socialisten (S&D) en liberalen (Renew) is niet iedere nationale partij even blij met haar beleid van de afgelopen vijf jaar. En ondanks het feit dat een grote meerderheid van haar vertrouwde club deze keer beloofde achter haar te staan, hadden de ontevreden rebellen zomaar roet in het eten kunnen gooien. Zo zeiden de Ierse liberalen Von der Leyen niet te willen steunen, omdat ze “te soft” is voor Israël bijvoorbeeld.

En ook bij de conservatieve ECR-fractie was het fiftyfifty. De Scandinavische ECR-leden hielden een dag voor de stemming al een persconferentie. “We stemmen tegen haar kandidatuur”, zeiden ze. Ze willen grenshekken bouwen om migratie tegen te gaan, maar dat wil Von der Leyen niet.

Von der Leyen moest dus op zoek naar een bredere coalitie. Steun zou ze vinden bij de Groenen, op voorwaarde dat ze de Green Deal, een wettenpakket dat de EU klimaatneutraal moet maken, niet zou verzwakken. Tegelijkertijd mocht die ambitie niet ten koste gaan van de economie. In dat geval zou ze de steun uit haar eigen EVP-fractie verliezen, waar ook het CDA, de BBB en NSC bij aangesloten zijn.

Stabiele factor

Maar het gaat niet alleen over beleid. Dat bleek uit de reacties van Europarlementariërs. Zo maakt VVD-Europarlementariër Malik Azmani zich zorgen over de oorlog in Oekraïne, de mogelijke winst van Donald Trump in de Amerikaanse verkiezingen en de verslechterende relatie tussen de EU en China. Een sterke en stabiele leider van de EU is daarin cruciaal, stelt hij. “Want in een onrustige wereld heeft Europa een ervaren leider nodig.” Ook D66-Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy is het daarmee eens. “Europa krijgt met Von der Leyen een ervaren voorzitter in een woelige wereld.” Ook het CDA en NSC stemde voor Von der Leyen.

Ook Bas Eickhout (GroenLinks/PvdA) vindt dat Von der Leyen de stabiele basis is die Europa op dit moment nodig heeft. Vooral met het oog op de groei van radicaal-rechtse partijen. “Er is een sterke, brede basis nodig en daar horen wij bij”, zei hij tijdens een spontane persconferentie, terwijl de stemmen nog geteld werden. Volgens de Groenen, waar Eickhout covoorzitter is, is er nu een meerderheid van vier fracties: EVP, S&D, Renew en de Groenen. Een vereiste voor de steun aan Von der Leyen, legde een Europarlementariër binnen de Groenen-fractie eerder deze week nog uit. Of de Groenen echt als lid van de coalitie gezien worden, moet nog blijken. Een EVP-Europarlementariër zei na de persconferentie van Eickhout dat de christendemocraten daar helemaal niet op zitten te wachten. “Vijf jaar terug stemden ze nog tegen Von der Leyen en nu willen ze erbij? Onvoorstelbaar.”

Geen steun

Maar waar kreeg Von der Leyen geen steun? Vooral aan de radicaal-rechtse en radicaal-linkse kant. De Linksen verwijten Von der Leyen dat ze niet hard genoeg optrad tegen Israël, dat inmiddels verantwoordelijk is voor tienduizenden doden in de Gazastrook.

De rechtse fracties, waaronder de nieuwe ESN-fractie, onder leiding van het radicaal-rechtse Duitse AfD, en de Patriotten-fractie, waarin de PVV samenwerkt met de partij van Hongaarse premier Viktor Orbán, vinden juist dat Von der Leyen te weinig doet tegen migratie. “Weer vijf jaar Von der Leyen”, zegt PVV-Europarlementariër Marieke Ehlers. “Ik heb in ieder geval tegengestemd.”

Hoe nu verder?

Nu Von der Leyen verzekerd is van haar plek als Commissievoorzitter is het tijd om een Europese Commissie te gaan vormen. Dat betekent dat er kandidaten nodig zijn uit alle EU-landen. Ook uit Nederland. Wie dat precies gaat zijn is nog niet bekend. Wel zei premier Dick Schoof niet te azen op het vicevoorzitterschap. Dat is te hoog gegrepen volgens het kabinet, en niet realistisch, omdat de Nederlander Frans Timmermans die positie al bekleedde.