In 2015 werd de Europese Unie overvallen door een migratiecrisis, toen meer dan 1 miljoen Syrische vluchtelingen naar het Europese continent vluchtten. De overvolle kampen op Lesbos en de verdronken peuter op de Turkse kust staan velen nog scherp voor de geest. Uit onder meer Tunesië en Libië kwamen er deze zomer een kwart miljoen migranten naar de EU. De aanvragen hopen op – lidstaten moeten bepalen welke vluchtelingen onder het asielrecht vallen, wie arbeidsmigranten zijn en wie terug moet naar ‘veilige landen’.
De Europees Commissaris voor migratie, de Zweedse Ylva Johansson, leidt een drukke afdeling van de Europese Commissie in Brussel. Want asiel en migratie is een EU bevoegdheid; de Commissie schrijft wetsvoorstellen waarover de 27 lidstaten en het Europees Parlement besluiten. Het Europees Parlement is ongeduldig, want de migratiecrisis doet pijn, maar landen komen er niet uit.
Lidstaten vergaderen een paar keer per jaar in Brussel, nadat vele werkgroepen voorwerk hebben gedaan. De agenda van zo’n Raad Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ) is breed: van politiesamenwerking tot terrorismebestrijding; van privacybescherming tot grondrechten en van arbeidsmigratie tot vluchtelingen. De JBZ-raad wordt in Den Haag dan ook voorbereid door veel ambtenaren en drie bewindspersonen: de minister van Justitie en Veiligheid, de staatssecretaris van Asiel en Migratie en de minister van Binnenlandse Zaken.
Puzzel
Staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) had donderdag een vergadering met zes agendapunten, die hij blijkens dit filmpje breed lachend begon. Over de verlenging van de tijdelijke beschermingsregels voor de vier miljoen Oekraïners die in de EU een veilige haven vonden sinds de Russische inval in hun land werd overeenstemming bereikt. De voorzitter van de vergadering, de Spaanse minister Fernando Grande-Marlaska, en vele vluchtelingenorganisaties reageerden opgelucht.
Minder tevredenheid zal er van de gezichten hebben afgestraald na het agendapunt van de crisisverordening. Bij een onverwachte toestroom van migranten moeten snel maatregelen genomen worden: lidstaten willen asielzoekers kunnen vasthouden en bepaalde procedures kunnen versnellen of juist stopzetten. De publieke opinie drukt; zorgen over migratie en integratie leiden tot een groei van rechtse partijen. Maar hoe garandeer je daarin de rechten van vluchtelingen? Dat vergt precisie-afspraken. Ter tafel lag een stuk van 53 pagina’s van het Spaanse voorzitterschap, punt voor punt voorbereid door ambtenaren en permanent vertegenwoordigers (ambassadeurs) van de lidstaten.
Zeven partijen in de Tweede Kamer hadden twee weken geleden al de gelegenheid gekregen om vragen te stellen over de stand van zaken in de onderhandelingen over de crisisverordening. Ze kregen op donderdag 28 september antwoord, toen lag er nog geen compromisvoorstel voor.
In algemene termen steunt de Nederlandse regering de crisisverordening, dat had het kabinet al een paar keer aan de Kamer geschreven. Maar het kabinet is ‘nog niet onverdeeld positief’ over de precieze uitzonderingen op bestaande EU-wetgeving bij crisis. Die uitzonderingen bleven onbenoemd. En er was geen tijd meer om in het voorzitterschapscompromis te duiken – de antwoorden van de regering moesten deze week klaar zijn. Dat komt omdat partijen na ontvangst van de Kamerbrief tijd moeten hebben om bij de Regeling van werkzaamheden een debat aan te vragen. Europese ministerraden leiden elke week wel tot acute debatten en stemmingen in de Tweede Kamer, want een eventuele motie moet een bewindspersoon in de tas naar Brussel kunnen meenemen. Een heel gepuzzel voor de griffie.
Twijfel
Zo werd de Kamer niet meer geïnformeerd over de allerlaatste wendingen in de tot op het bot verdeelde Raad. Polen en Hongarije zijn sowieso tegen. Dit soort afspraken moet met consensus genomen worden, vindt de regering in Boedapest – maar een gewogen meerderheid van landen en hun bevolking volstaat volgens het verdrag. Maar Duitsland (groot land, veel stemgewicht) veranderde deze week van standpunt. Regeringspartij de Groenen had twijfels bij crisisverordening, omdat die te streng zou zijn voor onbegeleide minderjarigen. Maar er zijn binnenkort deelstaat-verkiezingen en de rechtse partij AfD staat op winst. Premier Olaf Scholz gebruikte in de federale ministerraad zijn doorzettingsmacht, die zijn Nederlandse collega niet heeft, wat leidde tot constructieve gesprekken tussen de Eurocommissaris en de Duitse staatssecretaris. Nederland twijfelde, aldus Politico. Maar Italië bleef mordicus tegen teksten over de normen voor detentiecentra en de activiteiten van NGO’s.
Ook tijdens de vergadering werd er nog onderhandeld, maar een meerderheid werd niet gevonden. Tot wanhoop van de Belgische aanwezige; staatssecretaris Nicole de Moor. Zij had haar collega’s juist gevraagd om op te schieten. België neemt het voorzitterschap in januari over en wil dit dossier liever afgerond zien. De komende dagen wordt er verder onderhandeld tussen de 27 landen, onder grote druk om tot een gedetailleerd compromis te komen. Daar komt geen nationale volksvertegenwoordiger meer aan te pas.
Praktijkprofessor Europa van de Haagse Hogeschool Mendeltje van Keulen (cartoon) was griffier Europese Zaken bij de Tweede Kamer. Zij kijkt wekelijks voor Brusselse Nieuwe in brievenbus van de Tweede Kamer naar de post uit Brussel. Elke week de column van Mendeltje van Keulen in je mailbox ontvangen? Abonneren kan hier voor slechts 5 euro in per maand. Daarmee levert u een bijdrage aan de onafhankelijke journalistiek en opinie over Europese zaken die Nederland raken.
