De Europese Commissie vindt al jaren dat er iets moet gebeuren op het terrein van beschikbaarheid van geneesmiddelen. Zo krijgen de armere lidstaten medicijnen jaren later dan de rijkere en zijn er regelmatig zorgwekkende tekorten, mede door patenten. Die zijn nodig voor innovatie, maar belemmeren ook de vrije distributie. Eind april presenteerde de Europese Commissie de voorstellen voor nieuwe Europese medicijnwetten; Brusselse Nieuwe schreef erover. De woordvoerders volksgezondheid in de Tweede Kamer hadden het EU medicijnpakket al in de schrijffase als ‘prioritair’ bestempeld.

Een kruisje bij de prioriteiten betekent in Haagse praktijk dat er dubbel zo snel een reactie van de regering moet komen, zodra de Europese Commissie de voorstellen heeft uitgebracht. Die drieweken termijn voor afstemming tussen alle ministeries van de kabinetsreactie (het ‘BNC-fiche’) haalde de regering niet; Minister Kuipers stuurde een uitstelbriefje.

Handreiking

Het Directoraat-Generaal gezondheid van de Europese Commissie heeft jaren aan nieuwe wetgeving geschreven, inclusief consultaties en expertrondes. Er was in de loop der tijd al het nodige bekend geworden over de voorgestelde kortere aanmeldingsprocedure, maatregelen tegen antibioticaresistentie, inkorting van de duur van patenten, een signaleringsmechanisme en regels voor weesgeneesmiddelen. De farmaceutische industrie zit er bovenop en ook consumentenorganisaties zijn alert. Er zit druk op de komende onderhandelingen, want vanaf volgend voorjaar gaat Brussel met reces voor de verkiezingen van het Europees Parlement van juni 2024.

Deze column heet Post uit Brussel, want ik schrijf over de nationale behandeling van EU-voorstellen. Die Haagse discussie – met kansen voor belangenbehartiging – blijft in berichtgeving over Europese wet- en regelgeving vaak onderbelicht. Groen Links schreef op de eigen website bijvoorbeeld over de publicatie van het medicijnpakket, vanuit het perspectief van Europarlementariër Bas Eickhout. Maar de partij geeft geen handreiking bij de manier waarop belanghebbenden en de Tweede Kamerfractie ermee aan de slag kunnen.

Nationale discussie

Hetzelfde geldt voor verslaggeving in het Nederlands Juristenblad, dat het houdt bij een samenvatting van het Commissievoorstel. Ook politiek geïnteresseerde Volkskrantlezers lezen niet hoe onze volksvertegenwoordigers de komende weken met het pakket van ‘Brussel’  aan de slag gaan. Apothekers krijgen geen inzicht in lobbykansen via Den Haag. De Vlaamse vereniging van specialisten daarentegen geeft de Belgische regering suggesties mee voor de ‘nationale’ inbreng in de Raad van ministers.

Het gebrek aan aandacht voor nationale EU-discussies over concrete wetsvoorstellen is een gemis. Het voedt het beeld dat ‘Brussel besluit’ en miskent dat Tweede en Eerste Kamerleden behoefte hebben aan reacties en expertise uit het veld voor hun beoordeling van de voor- en nadelen van ingewikkelde Europese wetsteksten. Dat is het échte wetgevende werk, dat soms in de schaduw staat van proefballonnetjes zoals dat van de VVD bij het Staat van de Unie debat. De grootste regeringspartij stelde afgelopen donderdag, bij het Staat van de Unie debat, dat Europese ambtenaren na tien jaar Brussel terugkeren naar Den Haag. Dat is niet erg realistisch, als Nederlandse experts na een lange sollicitatieronde een contract hebben als neutrale Europees ambtenaar. Die wil Den Haag er juist meer hebben, mede voor inbreng van het Nederlandse perspectief in de schrijffase.

Alle hens aan dek

Volgens de vaste behandeling in de Tweede Kamer is een nieuw wetgevend pakket uit Brussel meestal voer voor een al gepland debat met de minister, voorafgaand naar het volgende overleg met de 26 Europese collega’s. Maar bij dit Europese geneesmiddelenpakket, het eerste in twintig jaar, is het alle hens aan dek. Dinsdag na Pinksteren stemt de Tweede Kamer over de ‘plaatsing van een behandelvoorbehoud’ en op 31 mei is er een debat over.

Tijdens dat debat gaat de Kamer aan de slag met bijzondere informatieafspraken. Net als over de ‘rijbewijsrichtlijn’, waarover inmiddels in Brussel wordt onderhandeld. Aan die Nederlandse onderhandelaar gaven de verschillende belanghebbenden de Kamerleden twee weken geleden de nodige suggesties in een rondetafelgesprek.

Willen de kritische vereniging van innovatieve geneesmiddelen, patiëntenorganisaties of de industrie op dezelfde actieve manier hun Haagse inbreng leveren voor het Europese farma-pakket beïnvloeden, dan moeten hun public affairs afdelingen niet alleen aan de slag in Brussel, maar ook in Den Haag.