Het is weer zover: vandaag en morgen steken de leiders van alle EU-lidstaten de hoofden bij elkaar in Brussel. Bij deze editie van de Europese top staan er veel buitenlandthema’s op de agenda. Onder meer de oorlog in Oekraïne en Gaza en de plannen om de Europese defensie-industrie op te schalen. Verder staat de toekomst van de landbouw en EU-lidmaatschap voor Bosnië en Herzegovina op de planning.

Russische tegoeden

Bovenaan op de agenda staat de oorlog in Oekraïne. Nederland roept de andere lidstaten op om de steun op te voeren. De leiders zullen het onder meer hebben over nieuwe sancties tegen Rusland en de plannen om de bevroren Russische tegoeden te gebruiken voor steun aan Oekraïne.

Een percentage dat rondgaat, en waar Nederland zich in kan vinden, is om negentig procent van de tegoeden voor nieuwe wapenleveringen te gebruiken. De overige tien procent kan voor wederopbouw ingezet worden. De Oekraïense president Zelensky belt in tijdens de Europese top. 

Oorlogseconomie

In het verlengde daarvan presenteerde de Europese Commissie eerder deze maand een reeks voorstellen om de Europese defensie-industrie fors op te krikken. Raadsvoorzitter Charles Michel heeft het ondertussen zelfs al over overschakeling op “een oorlogseconomie”. De leiders zullen zich vandaag over deze plannen buigen. 

Een senior EU-diplomaat vertelt dat de hamvraag is hoe dit alles gefinancierd moet worden. De Fransen dromen van Europese obligaties: als EU gezamenlijk schulden aangaan, zoals bij het coronaherstelfonds. Nederland is een koele minnaar. “Als elk land twee procent van zijn bbp aan defensie besteedt, kom je jaarlijks al aan 80 miljard euro extra. Daar kun je al heel wat mee doen.”

“Kwetsbaar vaasje”

Ook buigen de leiders zich vandaag over de oorlog in het Midden-Oosten. Daarbij zal het gaan over de humanitaire crisis in Gaza, de spanningen op de Westelijke Jordaanoever en de EU-missie in de Rode Zee om handelsschepen te beschermen. 

Eerder deze week noemde demissionair premier Rutte een Israëlische grondoffensief in de Palestijnse grensstad Rafah nog een “gamechanger”. Verder maakt het kabinet zich hard voor een staakt-het-vuren en denkt het na over sancties tegen gewelddadige Israëlische kolonisten.

De uitdaging tijdens de Europese top wordt een slottekst vinden over het conflict waar alle lidstaten zich in kunnen vinden. De meningen van de lidstaten lopen erg uiteen, waardoor een gemeenschappelijk Europees standpunt een delicate evenwichtsoefening is. 

De EU-diplomaat spreekt van ‘een kwetsbaar vaasje’. “Als je op één aspect te hard gaat trekken, loop je het risico dat je de hele trui kapot trekt.” 

Bosnië en Herzegovina

Verder moeten de Europese leiders hun goedkeuring uitspreken over EU-lidmaatschap voor Bosnië en Herzegovina. De Europese Commissie signaleerde vorige week dat het land klaar is om te starten met toetredingsgesprekken. Het kabinet is “voorzichtig” over de aanbeveling, maar wil niet alleen komen te staan met een veto, waar het nu wel naar uitziet. Vooralsnog wil Nederland niet als enige voet bij stuk houden.

Wanneer de leiders nu unaniem hun steun uitspreken, gaat het licht echter nog lang niet definitief op groen. Er volgen nog heel wat tussenstappen, waarbij de lidstaten wederom met unanimiteit moeten stemmen en het dus allemaal eens moeten zijn.

“Deze Europese top moet vooral als een belangrijk politiek signaal worden gezien. Maar materieel betekent het weinig”, vertelt de EU-diplomaat.

Boze boeren

Tot slot gaan de leiders de toekomst van de landbouw bespreken. Brussel voelt de hete adem van de boeren in zijn nek. Eerder sneuvelden al de pesticideplannen en een nieuwe regel die boeren verplicht vier procent van hun akker braak te laten liggen. Vorige week presenteerde de Europese Commissie dan officieel een groot pakket om de regeldruk van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) fors af te zwakken. Zo kunnen lidstaten bijvoorbeeld vrijstellingen aanvragen als boeren bepaalde deadlines missen door slecht weer.

Het kabinet zet in op een snelle vermindering van de regeldruk en administratieve lasten voor de landbouwsector. Tegelijkertijd mogen die de duurzame transitie van de sector niet in de weg zitten. Verder zal Rutte zich inzetten voor de goedkeuring van de kunstmestvervanger Renure.