Staatssecretaris van Asiel en Migratie Eric van der Burg (VVD) is tevreden: Schengenlanden kunnen tijdelijke grenscontroles instellen en eventuele onwelkome migranten per direct terugsturen naar het buurland waar ze vandaan komen. Het is een nieuwe afspraak die de Schengenlanden vandaag maakten.

“Het is niet zo dat de binnengrenzen weer terug zijn”, legt Van der Burg in Luxemburg uit. Dat zou ook frappant zijn: de Schengenzone is juist ingesteld om vrij grensverkeer zonder controles mogelijk te maken. De nieuwe afspraak “is een instrument dat je tijdelijk kan inzetten voor een specifiek doel”, verklaart de staatssecretaris. Grenscontroles worden zo nu en dan al ingezet in de Schengenzone: bijvoorbeeld tijdens de coronapandemie en na terroristische aanslagen.

Het aan de grens ‘per direct terugsturen van migranten die niet in Nederland horen’ wordt een nieuwe reden om toch strenger te controleren aan de grens, vertelt Van der Burg. Er is geen sprake van permanente controle, maar van een ‘tijdelijke maatregel’ die kan worden ingezet als dat nodig is, bijvoorbeeld bij grote migratiestromen.

Asiel- en migratiepact

Wat nog niet is gelukt, is een overeenkomst over asiel- en migratieplannen tussen de lidstaten van de Europese Unie. De Europese Commissie kwam bijna twee jaar geleden met een voorstel voor een nieuw asiel- en migratiepact. Belangrijke onderdelen van dat plan zijn een solidariteitsmechanisme en strengere registratie en screening. Macron heeft het op de to-dolijst van het Franse EU-voorzitterschap gezet, dat deze maand ten einde komt.

De Fransen zullen ‘tot de laatste minuut van hun voorzitterschap’ strijden voor een akkoord, verwacht Van der Burg. Maar of het ook daadwerkelijk gaat lukken, durft hij niet te zeggen.

Een onderdeel van het voorstel dat veel discussie oplevert, is het tijdelijke solidariteitsmechanisme. Dat mechanisme moet ervoor zorgen dat landen die veel vluchtelingen van buiten de Europese Unie opvangen, worden geholpen door landen die nu minder bijdragen. In de praktijk worden vooral de zuidelijke lidstaten hiermee ondersteund, want zij vangen de meeste vluchtelingen op. De ondersteuning komt ten eerste in de vorm van herverdeling van vluchtelingen, maar kan ook bijvoorbeeld financieel zijn. De hoop van het Franse voorzitterschap is gevestigd op herplaatsing van 10.000 mensen via dit mechanisme.

Financiële ondersteuning

Vandaag werd duidelijk: er zijn niet genoeg Europese lidstaten die de herverdeling van vluchtelingen zien zitten. Nederland wil ook geen extra vluchtelingen opnemen, maar heeft geen problemen met het mechanisme als het op vrijwillige basis blijft.

Een andere vorm van ondersteuning zou Nederland eventueel wel kunnen bieden, zegt Van der Burg: “solidariteit kan over veel meer dingen gaan dan opvang”, zo betoogt hij ook tegen zijn Europese collega’s. Nederland stuurt bijvoorbeeld nu al medewerkers van de Immigratie en Naturalisatiedienst over de grens, om andere landen te helpen.

De Dublinregels

Toch vindt Van der Burg het belangrijk dat het pact binnenkort wordt gesloten. Onderdeel ervan is namelijk ook: het beter registreren van wie er binnenkomt aan de grenzen van de Europese Unie, en het beter handhaven van de zogenaamde Dublinverordening. Daarin hebben de Europese lidstaten met elkaar afgesproken: migranten maken een asielprocedure door in het land waar ze de Europese Unie zijn binnengekomen.

Als binnenkomers aan de randen van de Europese Unie goed worden geregistreerd, dan kan Nederland nagaan of ze iemand terug kunnen sturen naar hun ‘entreeland’, legt Van der Burg uit.

Of de Franse termijn gehaald gaat worden, blijft spannend, maar er is nog een andere deadline: de Europese Commissie wil het pact binnen twee jaar hebben afgerond, want dan loopt hun periode af.