Dinsdagochtend, nog voordat Prinsjesdag goed op stoom komt, wil het kabinet het historische besluit naar de Tweede Kamer sturen om de energieprijzen voor Nederlandse burgers te bevriezen. Volgens bronnen in Den Haag is het voorstel aan het begin van de avond nog niet af en lopen de onderhandelingen vanavond en vannacht door.

De coalitiepartijen lijken het onderling politiek eens dat er een prijsplafond moet komen. Lastiger is het volgens betrokkenen bij de gesprekken om het plafond zo vorm te geven dat de meer dan vijftig energiebedrijven die in Nederland actief zijn, het snel kunnen uitvoeren. 

Politiek akkoord zonder details

Maandagmiddag spraken de leiders van PvdA en GroenLinks, Attje Kuijken en Jesse Klaver, op uitnodiging van premier Mark Rutte met minister van Financiën Sigrid Kaag. Volgens woordvoerders van de twee oppositiepartijen wilde Kaag in dat gesprek vooral horen hoe hun voorstel voor een prijsplafond in elkaar zit. Tot verbazing van PvdA en GroenLinks kon Kaag nog niet uitleggen wat het kabinetsplan inhield.

De meest gehoorde variant van een prijsplafond komt erop neer dat de prijs voor gas en licht tot een bepaald basisverbruik wordt bevroren. Verbruiken gezinnen meer dan die basishoeveelheid, dan is dat tegen het geldende markttarief.

Naast dit plan, wat in feite ook het voorstel is dat PvdA en GroenLinks hebben aangedragen bij het kabinet, is er ook sprake van de oprichting van een noodfonds om gezinnen te helpen die ondanks de bevroren energieprijzen toch in financiële nood komen.

Ook als het plan dinsdagochtend naar buiten komt, dan zal dat nog niet af zijn. Waarschijnlijk gaat het niet verder dan de aankondiging van een akkoord tussen de politiek en het bedrijfsleven om een prijsplafond in te voeren. Op welk niveau de prijzen worden vastgelegd en voor welke hoeveelheid gas en elektriciteit de lage prijs gaat gelden, moet de komende weken uitgewerkt worden. 

Kabinet is gedraaid

Dat Nederland toch kiest voor het bevriezen van de consumentenprijzen betekent een opvallende draai van het kabinet. Het is pas tien dagen geleden dat staatssecretaris van Economische Zaken Hans Vijlbrief in Brussel zei dat het kabinet “de prijs de prijs wil laten“.

Vijlbrief verving Energieminister Rob Jetten bij de vergadering die ging over de noodmaatregelen die de Europese Commissie voorstelt om de energiemarkten onder controle te krijgen. De uitkomst van die bijeenkomst was dat de Europese lidstaten crisisheffingen mogen opleggen aan energiebedrijven om overwinsten af te romen. Het geld dat daarmee opgehaald wordt, kan worden gebruikt om de lasten van burgers te verlichten.

Het mag van Brussel

In het voorstel van de Europese Commissie staat ook dat lidstaten toestemming krijgen om op nationaal niveau de prijzen te bevriezen. Dat die optie in de tekst kwam, was de uitdrukkelijke wens van een aantal lidstaten, waaronder België. Vijlbrief keurde het idee op 9 september nog af. “Een minder slim idee”, noemde hij het, want hij vreest dat als de prijzen bevroren worden de prikkel om te besparen verdwijnt. 

Toch is volgens bronnen in de coalitie juist het feit dat de Commissie het bevriezen van prijzen expliciet toestaat, een argument om het in Nederland ook te gaan doen.

Energiebedrijven kunnen het uitvoeren

Maar de grote doorbraak kwam volgens betrokkenen vorige week tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer. Bedrijven als Eneco en Vattenfal zeiden tijdens die bijeenkomst dat voor hen een prijsplafond prima binnen een aantal weken is in te voeren.

Tot dat moment zouden de energiebedrijven achter de schermen tegen het kabinet juist hebben gezegd dat het prijsplafond een maatregel is die nauwelijks uitvoerbaar zou zijn. Voordat hij een plan naar de Tweede Kamer stuurt, wil Jetten zekerheid hebben dat ook de vele kleine bedrijven de maatregel kunnen uitvoeren. Pas als die zekerheid er is, wil het kabinet er een klap op geven.