De milieuwoordvoerders van het Europees parlement hebben voor het opnemen van ‘ecocide’ in de wet milieucriminaliteit gestemd. Deze wet wordt momenteel herzien. In de huidige versie wordt ecocide wel genoemd, maar is het nog niet opgenomen als misdrijf. De stemming betekent het startschot voor serieuzere onderhandelingen over het strafbaar stellen van milieucriminaliteit.  De vraag is of de EU-lidstaten het voorbeeld van het Europees Parlement zullen volgen.

Oceaanvervuiling en ontbossing

Ecocide staat voor al het menselijk handelen dat ernstige beschadiging of vernietiging aan de natuur met zich meebrengt, terwijl de risico’s bekend zijn. De milieuwoordvoerders vinden dus dat wanneer men bewust schade toebrengt aan de natuur, dit een strafbaar feit zou moeten zijn. Voorbeelden hiervan zijn er genoeg: denk aan overbevissing, ontbossing, olierampen, het onwettelijk lozen van giftige stoffen, plasticvervuiling en meer.

Naast ecocide willen de milieuwoordvoerders dat het verwaarlozen van dierenwelzijn strafbaar wordt in de hele Europese Unie. Ook het expres of per ongeluk lozen van schadelijke stoffen of het introduceren van genetisch-gemanipuleerde organismen in de natuur moet strenger afgerekend worden.

Lang proces

Eind vorig jaar al heeft de Europese Commissie een vernieuwde tekst ingediend om de ‘Europese wet inzake de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht’ uit te bouwen. Hierin werd al wel naar ‘ecocide’ verwezen, maar werd het nog niet benoemd als strafbaar feit.

Het Economisch en Sociaal Comité van de Europese Unie (EESC), een belangrijk adviesorgaan dat nieuwe Europese initiatieven beoordeelt, heeft de nieuwe tekst vervolgens afgelopen maart onder de loep genomen. Zij lieten hierna weten de verwijzing naar ecocide te verwelkomen, maar dat deze zonder strafrechtelijke basis nog niet veel waard is.

Stop Ecocide International, een organisatie die zich inzet voor het strafbaar stellen van ecocide, deed al eerder een oproep om ecocide mee te nemen in de herziening, die uiteindelijk ondersteund is door 200 organisaties. Jojo Mehta, voorzitter van Stop Ecocide, laat weten verheugd te zijn dat de milieuwoordvoerders in het Europees Parlement hier nu mee instemmen: “Ecocide is een belangrijke oorzaak voor de klimaatcrisis”, schrijft ze. “De woordvoerders brachten een stem uit voor de toekomst van de mensheid.”

Mogelijke vervolgingen

Als de EU-lidstaten uiteindelijk instemmen met het opnemen van ecocide in de vernieuwde wet, kan dat grote gevolgen hebben. Lidstaten mogen dan namelijk, wanneer er sprake is van ernstige schade aan het milieu, de veroorzaker(s) vervolgen. Lammert van Raan, Tweede Kamerlid voor de Partij voor de Dieren, ziet het als een innovatie van het strafrecht: “Momenteel ontbreekt het in het internationale recht aan een kader voor het strafbaar stellen van het ernstig aantasten van onze leefomgeving. Milieuwetgeving is niet nieuw, misdaden tegen de mensheid zijn ook vastgelegd,  en dit is de ‘missende link’.”

Maar voorlopig is het zover nog niet: zowel de woordvoerders Juridische Zaken in het Europees Parlement als het Europees Parlement zelf moet zich nog uitlaten over de mogelijke vernieuwingen van de wet. Ook moet er nog onderhandeld worden tussen het Europees Parlement en alle EU-lidstaten. Pas wanneer deze zijn voltooid, zal het Parlement stemmen over de definitieve aanpassingen, waaronder het strafbaar stellen van ecocide.

Ook in Nederland gevolgen

Echter is van Raan wel positief gestemd. “Ik denk dat de kans dat ecocide de nieuwe wet haalt, aanzienlijk is. We hebben allemaal wel door dat dit gat in de wetgeving er zit”, zegt hij. De Partij voor de Dieren is op dit moment bezig met een initiatiefwet om ecocide ook op nationaal niveau strafbaar te krijgen. Van Raan verwacht dat de kanteling in Europa hierbij gaat helpen: “Wetgeving zal helpen om het speelveld te kantelen in het voordeel van de groene beweging, waardoor fossiele clubs de overhand verliezen. Op het moment dat je handelt op een manier die de grenzen van de planeet overschrijdt, ben je gelijk strafbaar.”

Hoe de gevolgen er hier uit gaan zien, hangt af van de uiteindelijke wetgeving. Van Raan: “Het ligt in de lijn der verwachting dat bedrijven die destructief handelen in het buitenland, zoals Shell of de agrarische industrie, strafbaar gesteld kunnen worden.” Ook verwacht hij gevolgen voor het verstrekken van vergunningen: “Bedrijven als Tata Steel krijgen vergunningen om te lozen, ook al schaadt dit zowel de natuur als de omwonenden. Met ecocidewetgeving zou dit aan banden gelegd kunnen worden.”