Migratie, natuurherstel en begrotingsregels: wat heeft Brussel bereikt in 2023?

Met het nieuwe jaar voor de deur, is voor velen een moment van reflectie aangebroken. Zo ook voor Brusselse Nieuwe.

4 min. leestijd
(Bron foto: iStock)

We blikken terug op de drie belangrijkste deals die de EU dit jaar sloot.

Migratie

Het mag een klein kerstmirakel genoemd worden, maar een week voor het reces is het de lidstaten en het Europees Parlement dan toch gelukt: er is een deal over het migratiepact. 

Maar liefst acht jaar zaten de onderhandelingen tussen de lidstaten muurvast. De posities lagen dan ook mijlenver van elkaar. Volgens de klassieke regel moet een migrant asiel krijgen in het eerste EU-land dat hij bereikt. Zuid-Europese landen vonden dat door hun ligging niet eerlijk. Noord-Europese landen zagen door de hoge asielinstroom in eigen land dat de Zuid-Europese landen de regel niet goed uitvoerden.

Toen twee regeringsleiders uit verschillende kampen, Rutte en Meloni (Italië), rond de tafel gingen zitten, begon de bal te rollen. In september kwamen de lidstaten nog niet tot een akkoord door een meningsverschil over een crisisonderdeel. Volgens dit onderdeel mogen lidstaten, als ze een te groot aantal migranten te verwerken krijgen en er een crisis ontstaat, migranten tot veertig weken opsluiten in afwachting van de afloop van hun asielaanvraag. Maar niet veel later bereikten de lidstaten toch een compromis. Waarop de lidstaten een deal konden sluiten met het Europees Parlement.

Wanneer een land nu overspoeld wordt met asielaanvragen, kan dit land asielzoekers overdragen aan andere EU-landen. Die andere landen krijgen dan de keuze tussen accepteren of ‘afkopen’. De prijs per migrant die geweigerd wordt: 20.000 euro. Landen die met een hoge asielinstroom kampen, zouden zo op financiële steun van de buurlanden kunnen rekenen.

Een ander onderdeel van de deal dat opvalt, zijn de versnelde grensprocedures. Asielzoekers die uit een lijst met veilige landen komen, zoals Marokko, en dus weinig kans maken op asiel, krijgen een versnelde asielprocedure. Die mag maximaal negen maanden duren. In afwachting van het resultaat worden de asielzoekers opgesloten in centra aan de Europese grens.

Natuurherstelwet

Het gebeurt niet vaak, maar deze zomer speelde de spannendste politieke thriller zich af in het Europees Parlement, en niet onder de lidstaten. Een revolte van de christendemocraten, geleid door CDA-Europarlementariër Esther de Lange, probeerde Frans Timmermans’ natuurherstelwet op het laatste moment te torpederen. 

De wet moet, simpel gezegd, de natuur herstellen. Maar met name het zogeheten ‘verslechteringsverbod’, dat ervoor moest zorgen dat bepaalde natuurgebieden niet verder achteruit zouden gaan, zorgde voor veel protest. De christendemocraten vreesden voor een stikstofstofcrisis 2.0, die wederom zou resulteren in een vergunningsstop. Wellicht voelden ze in hun nek ook de hete adem van de BBB, die rond die tijd een monsterzege boekte.

Een eerste stemming in de milieucommissie in het Europees Parlement ging gepaard met een heleboel tactische wissels en eindigde met een gelijkstand. Toch zou de wet de eindstreep halen. Al werd ze flink afgezwakt tijdens de stemming van het volledige Europese Parlement. In het najaar bereikten het Europees Parlement en de lidstaten vervolgens een akkoord. 

Begrotingsregels

En dan is er nog het belangrijke akkoord tussen de lidstaten over de nieuwe begrotingsregels. Ook hier stak de klassieke noord-zuidverdeling lang een stok tussen de spaken. Landen met rode overheidspapieren hadden geen zin in verstikkende verplichte bezuinigingen. Landen die hun boekhouding wel op orde hadden, wilden voorkomen dat financiële malaise in een buurland naar hun land zou overwaaien. 

Toch zijn de begrotingsregels enorm belangrijk als we willen dat financiële markten vertrouwen in de EU behouden, terwijl lidstaten de financiële ruimte om in de toekomst te investeren niet kwijtraken.

De Europese Commissie deed hierop een voorstel zodat lidstaten één-op-één met de Commissie een traject voor schuldafbouw kunnen afspreken. Dat traject moet beter aansluiten op individuele problemen dan de oude regel die voor iedereen hetzelfde is.

In principe duurt het traject vier jaar. Maar lidstaten kunnen een verlenging tot zeven jaar aanvragen wanneer ze hervormingen doorvoeren die op de lange termijn voor meer economische groei zorgen. Denk bijvoorbeeld aan investeringen in duurzame energie. Die clausule moet ervoor zorgen dat het voor sommige landen mogelijk blijft om in de groene of de digitale transitie te investeren.

Heel wat noordelijke landen, zoals Nederland, wilden de garantie dat landen daadwerkelijk hun overheidsfinanciën op orde zouden brengen. Het mocht ook weer niet te losjes en vrijblijvend worden met die op maat gemaakte trajecten voor schuldenafbouw. 

Van de oorspronkelijk intentie om de nieuwe begrotingsregels veel eenvoudiger te maken, lijkt niet al te veel overeind gebleven.