Het was bedoeld als een blik achter de schermen van het Franse voorzitterschap van de EU, maar het werd een portret van een Europese leider in oorlogstijd. De Franse filmmaker Guy Lagache kreeg, bij hoge uitzondering, toestemming om president Emmanuel Macron en zijn diplomatieke kernteam te volgen in de eerste maanden van 2022. De camera was bij telefoongesprekken met onder andere Vladimir Poetin, Volodymyr Zelensky, Mario Draghi en Olaf Scholz. De documentaire A President, Europe and War (2022) was al eerder uitgebracht in Frankrijk en is nu ook te zien voor het Nederlandse publiek.
Aan een ontbijttafel in het regeringsvliegtuig legt Macron met zijn ambtenaren de laatste hand aan de openingsspeech van het Franse voorzitterschap van de EU. Het is de openingsscène van de documentaire, 36 dagen voor de Russische inval in Oekraïne, maar dat weet alleen de kijker. “In wezen wil ik zeggen dat Europa een grootmacht is,” vat hij zijn boodschap samen. Zijn diplomaten, allemaal nog in mondkapjes gehuld, knikken. Eén aanvulling: “Er moet nog iets in over gendergelijkheid.”
Die Europese grootmacht wordt al gauw op de proef gesteld. De tekenen dat Poetin een inval in Oekraïne gaat wagen worden steeds minder subtiel en Macron werpt zich op als diplomatieke bemiddelaar. Lagache is erbij en filmt hoe de Franse president tot het laatste moment probeert om de Russen op andere gedachten te brengen, aan de telefoon en aan Poetins bekende lange vergadertafel. “Hij gaat het echt doen,” concludeert een bezorgde Macron ‘s avonds laat tijdens een wandeling in de sneeuw na een bezoek aan het Kremlin.
Als Macron, Draghi en Scholz zo’n twee maanden later in het holst van de nacht naar Kiev reizen om hun steun te verkondigen voor een Oekraïens kandidaat-lidmaatschap van de EU, is de documentairemaker erbij. Het is een emotioneel moment, ook voor het koelbloedige diplomatenteam van de Franse president. De ambassadeur ter plaatse kan nauwelijks geloven dat Macron in Kiev is: “we hadden verwacht dat Rusland de boel hier zo zou overnemen en nu een paar maanden later staat mijn president hier.” Diplomate Isabelle Dumont, voorheen ambassadeur in Kiev, kan haar tranen niet bedwingen als ze haar voormalige kok plots ziet staan. Zijn huis is kort geleden gebombardeerd, dat kreeg ze per SMS te horen tijdens een telefoongesprek met Poetin, vertelt ze de documentairemaker.
Guy Lagache biedt met zijn documentaire een kijk achter de schermen van de Europese diplomatie zoals we die niet vaak krijgen. En dat tijdens, zoals Macron in zijn treinwagon onderweg naar Kiev het omschrijft, “iets wat we sinds 1945 hoopten nooit meer mee te maken.”
Timmermans met een biertje op bed
Veel vergelijkbare producties zijn er niet, maar wie van het genre houdt kan in de archieven terecht bij De Europeaan (2016). De Nederlandse filmmaker Dirk Jan Roeleven volgt daarin anderhalf jaar Eurocommissaris Frans Timmermans te voet, toen nog chef asiel- en migratiezaken. De asielcrisis bereikte toen een hoogtepunt en de kijker wordt van Verenigde Naties naar EU-top meegesleept, terwijl Timmermans probeert de Europese kopstukken bij elkaar te krijgen.
Roeleven zit een stuk dichter op de politicus dan Lagache bij Macron voor elkaar gekregen heeft, die ook het diplomatieke kernteam een grote rol in de documentaire toedicht. Soms wel erg dicht, lijkt Timmermans te vinden: “Het is echt niet normaal hoor, wat jij allemaal te zien krijgt,” zegt hij tegen de filmmaker als hij met een blikje bier in de hand op zijn hotelbed in New York zit. Tot zo’n scene zal Macron het niet snel laten komen.
