Op initiatief van Volt vond woensdag een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer plaats over het met geweld terugsturen van vluchtelingen aan de Europese buitengrenzen. Want volgens Kamerlid Marieke Koekkoek (Volt) zijn deze zogenaamde terugduwacties van de Europese grensbewakers van Frontex, vaak in het Engels aangeduid als ‘pushbacks’, echt geen ver van ons bed show in Nederland.

“We zitten aan de kant in Europa waar de pushbacks niet gebeuren, maar het is wel van belang wat Nederland doet en zegt hierover,” zegt Koekkoek. “Nederland zit in het Frontex Management Board en zit dus om de tafel als het gaat om Europees grensbeleid. De Kamer moet bewust zijn wat pushbacks doen.”

Illegale acties

Voor Koekkoek is het duidelijk: pushbacks zijn niet effectief, maar worden langzamerhand wel onderdeel van beleid. “Of je politiek rechts, links of midden bent, dit zijn illegale acties die internationaal recht schenden, dus dat kan niemand accepteren. We moeten veel alerter zijn.”

Met het rondetafelgesprek wil Koekkoek laten inzien dat de buitengrenzen ook op een andere manier bewaakt kunnen worden. “Veel beter en meer humaan.” Samen met onder andere deskundigen, journalisten, Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks) en een Syrische vluchteling die vertelt over zijn tocht naar Europa werd het gesprek aangegaan. 

Juridische risico’s

In het gesprek kwam de rol van Nederland bij pushbacks uitgebreid naar voren, met name de publicatie van de Adviesraad Migratie dat dinsdagavond naar buiten werd gebracht. Daarin werd geschreven over de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van Nederland voor mensenrechtenschendingen aan de EU-buitengrenzen. Er werd gesteld dat Nederland juridische risico’s loopt door de pushbacks. Nederland levert ambtenaren en vliegtuigen aan Europese grenswacht Frontex en financiert opvangcentra. En kan daarmee dus juridisch aansprakelijk worden gesteld voor mensenrechtenschendingen.

Het was geen onbekende informatie voor Kamerlid Koekkoek. Al eerder pleitte Koekkoek om geen mensen en middelen te sturen als we ons daarmee schuldig maken aan mensenrechtenschendingen. “Het zorgt ervoor dat je aansprakelijk bent als land. Ik vind het niet gek dat als je meedoet aan illegale acties, je daar dan voor ter verantwoording kan worden geroepen.”

Operaties opschorten

Ook een van de gasten in het rondetafelgesprek was Tineke Strik, GroenLinks Europarlementariër en rapporteur onderzoek naar het functioneren van Frontex. Samen met Thijs Reuten (PvdA) bezocht ze in oktober de grenzen van Polen en Litouwen, waar ze ook sprak met de directeur van Frontex.

Haar belangrijkste punt in het gesprek was de vraag waarom Frontex nog steeds actief is in landen waar sprake is van gezaghebbende rapporten over mensenrechtenschendingen, zoals Griekenland en Litouwen. “De verordening zegt heel nadrukkelijk dat bij sprake van mensenrechtenschendingen, Frontex alle operaties moet opschorten. Dat is alleen gebeurd in Hongarije, na zes jaar waarschuwen.”

Door die verplichting niet na te komen, loopt Frontex volgens Strik het risico dat zij ook onderdeel worden van die mensenrechtenschendingen. En Nederland loopt dat risico net zo goed.

Meer doen

Strik vindt dan ook dat Nederland geen mensen moet detacheren naar operaties in landen waar grote kans is op mensenrechtenschending. Nederland moet zich ook hard maken voor het rapporteren van onregelmatigheden en staan op onafhankelijk onderzoek. “Een assertieve en alerte bijdrage dus,” zegt Strik.

Hierbij haalt Strik de positie van Nederland in het Management Board van Frontex aan. “Daarin moet Nederland zich sterk maken voor het eindigen en opschorten van operaties. Via via hoor ik wel dat Nederland één van de actievere landen in het bestuur is. Nederland houdt zich niet afzijdig, maar moet meer doen en proberen een coalitie te vormen.”