Begin november krijgt het Europees Parlement de kans om de 26 kandidaat-Eurocommissarissen aan de tand te voelen. Ook Wopke Hoekstra, die Klimaat en Fiscaliteit in zijn portefeuille zal krijgen, komt aan de beurt. ‘Hoorzittingen’ noemen ze dat in Brussel, een soort sollicitatiegesprekken voor de kandidaten, maar dan tegenover veel kritischere luisteraars dan de gebruikelijke twee mensen van de HR-afdeling. De voorbereidingen zijn in volle gang, zowel door de kandidaat-Eurocommissarissen als het Europees Parlement zelf.
Maar hoe gaat dat nou in zijn werk?
Sinds Commissievoorzitter Ursula von der Leyen bekendmaakte wie ze in haar team wil hebben, draait het in Brussel om weinig anders. In het Europees Parlement werd de stand van zaken al opgemaakt. Europarlementariërs Thijs Reuten (PvdA/GroenLinks) en Gerben-Jan Gerbrandy (D66) herinnerden de kandidaat-Eurocommissarissen alvast aan het feit dat ze er niet voor hun land zitten, maar voor de hele EU. Dat is allemaal informeel, maar duidelijk is dat de voorbereidingen op de hoorzittingen in november al lang bezig zijn.
Tegelijkertijd zitten ook de kandidaat-Eurocommissarissen niet stil. Ze zijn alvast aan het oefenen bijvoorbeeld. Of ze hebben al afspraken gemaakt met fracties in het Europees Parlement om het water een beetje te testen. De Estse Kaja Kallas bijvoorbeeld. Ze wil EU-buitenlandchef worden en zat al met de Europese sociaaldemocraten (S&D) rond de tafel. En Hoekstra, die in eerste instantie volgende week zou spreken voor regionale bestuurders in Brussel, heeft al afgezegd. Vermoedelijk om zich volledig te richten op de aankomende hoorzittingen.
Belangenverstrengeling
Formeel zijn het eerst de Europarlementariërs die zich met juridische zaken bezighouden die zich over de lijst met kandidaten buigen. Zij moeten bepalen of er bij kandidaten geen sprake is van belangenverstrengeling. Dat gaat dan over financiële zaken. Heeft een kandidaat-Eurocommissaris bijvoorbeeld geen bedrijf dat werkt in een vakgebied dat onder zijn of haar portefeuille valt?
Menen de Europarlementariërs dat er sprake is van belangenverstrengeling, dan kunnen ze de kandidaat-Eurocommissaris uitnodigen voor een gesprek of vragen zijn aandelen bij een bedrijf te verkopen. Komen ze er zo niet uit, dan kloppen de Europarlementariërs aan bij de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola. Die vraagt op haar beurt Ursula Von der Leyen om met een oplossing te komen. In dat geval probeert zij ervoor te zorgen dat de belangenverstrengeling verdwijnt. Lukt dat niet, dan zal Von der Leyen een andere kandidaat naar voren schuiven.
De eerste horde
Als het allemaal goed gaat, krijgen de kandidaten enkele schriftelijke vragen. Sowieso moeten ze de Europarlementariërs overtuigen waarom ze geschikt zijn voor de functie van Eurocommissaris en welke ervaring ze hebben op het gebied van hun portefeuille. Maar de parlementariërs kunnen nog veel meer vragen stellen. Wopke Hoekstra, die in 2023 de functie van Eurocommissaris overnam van Frans Timmermans, werd bevraagd over zijn verleden als lobbyist voor de fossiele industrie. Hoekstra zou immers klimaat in zijn portefeuille krijgen.
De daadwerkelijke hoorzittingen vinden plaats van 4 tot 12 november. Daarin worden de kandidaten verhoord door Europarlementariërs van relevante commissies in het Europees Parlement. Hoekstra zit bijvoorbeeld tegenover de Parlementaire commissies Klimaat, Industrie en Economie. De Litouwer Andrius Kubilius, de kandidaat-Eurocommissaris voor Defensie, wordt verhoord door de commissie Buitenlandse Zaken.
De stemming
Doet de kandidaat-Eurocommissaris het buitengewoon goed, dan kunnen de commissies direct unaniem instemmen met zijn of haar aanstelling en gaat de kandidaat door naar de volgende ronde. Lukt het de kandidaat niet om iedereen te overtuigen dan wordt er gestemd met een tweederdemeerderheid. Komen ze ook daar niet uit, dan krijgt de kandidaat de kans om nog een keer terug te komen of meer schriftelijke vragen te beantwoorden. Dat gebeurde bij Hoekstra. Hij moest midden in de nacht nog een aantal nieuwe vragen beantwoorden. De dag erna besloten Europarlementariërs dat ze tevreden waren.
Komt een kandidaat tot dit punt, dan kan hij het zweet alvast van zijn voorhoofd vegen. Het moeilijkste deel zit er dan op. Alleen de formele stemming in de plenaire zaal, met alle 720 Europarlementariërs dus, staat dan nog op de agenda. Eind november bespreken de voorzitters van de fracties in het Parlement wanneer dat gebeurt.
Tijdens die stemming kan een enkele Eurocommissaris niet meer afgekeurd worden. Het Europees Parlement kan alleen nog voor of tegen de voorgestelde Commissie als geheel stemmen. In de praktijk zorgen de voorgaande hoorzittingen ervoor dat een ‘nee’ in deze laatste fase erg onwaarschijnlijk is.
