Het is de eerste keer dat u een voorstel van de Europese Commissie volledig afwijst. Waarom vindt u de natuurherstelwet zo problematisch?

“’Het is een voorstel dat in de praktijk niet gaat werken. Hiermee wil ik niet zeggen dat ik de doelstellingen niet goed vind, die staan voor mij buiten kijf. Maar deze wet zit zo slecht in elkaar dat de boel vast kan gaan lopen. In Nederland, een dichtbevolkt land waar veel zaken dicht op elkaar gebeuren, hebben we dat al meegemaakt met de stikstofcrisis. Maar ook buiten Nederland zal deze wet voor problemen gaan zorgen.”

“Het verslechteringsverbod kan er overal toe leiden dat andere plannen, zoals bouwprojecten, stil komen te liggen. Ik vrees zelfs dat onderdelen van de Green Deal in gevaar komen. Denk aan de infrastructuur die nodig is voor hernieuwbare energieprojecten. Dat moet wel gebouwd mogen worden. Als dat niet meer kan, dan komen alle andere duurzaamheidsdoelen in de knel.”

Duik in het diepe:
De natuurherstelwet bestaat uit meerdere onderdelen. Een van de meest betwiste is het zogeheten verslechteringsverbod. Dit houdt in dat herstelde leefgebieden van diersoorten niet achteruit mogen gaan, ook wanneer dit landbouwgrond of stedelijk gebied betreft. Zowel de regering als de Tweede Kamer vrezen dat het hierdoor moeilijker zal worden vergunningen uit te geven, bijvoorbeeld in de bouw.

Een ander groot onderdeel is herstel van beschadigde natuur. In 2030 moet dertig procent van de natuur in slechte staat er beter aan toe zijn. In 2040 gaat dit naar zestig procent, en in 2050 zelfs negentig. Verder moet het aantal bestuivende insecten zoals bijen en vlinders omhoog, moeten zeebodems en veengronden worden hersteld en rivieren minder blokkades bevatten.

Een veelgehoord tegenargument is dat de natuurherstelwet juist veel ruimte voor eigen invulling door de lidstaten overlaat. Brussel zelf is daarnaast ook druk bezig met het uitrollen van een duurzame energiestrategie onder de Green Deal en RePowerEU. Komt de voorbeeldrol van Nederland niet in gevaar wanneer men de natuurherstelwet afschiet?

“Dat is een beetje het ‘ga maar rustig slapen’-argument. Er wordt eigenlijk gevraagd aan het Europees Parlement om een soort blanco cheque te stemmen. We weten namelijk nog niet hoe de plannen precies gaan uitpakken. De Europese Commissie zegt dat alles mogelijk blijft, en laten het over aan de lidstaten om te bepalen hoeveel grond er nodig is om te voldoen aan de doelstellingen van het natuurherstelplan. Maar de lidstaten zelf weten dit ook niet precies. Deze manier van wetgeven heeft in Nederland al tot veel problemen geleid. Dat is een fout die we niet moeten herhalen.”

In uw verhaal zit de angst dat de natuurherstelwet ‘een tweede stikstofcrisis’ zou kunnen ontketenen. Tegelijkertijd wijst onderzoek na onderzoek uit dat de biodiversiteit in Europa achteruitrolt. Tachtig procent van de natuurgebieden verkeert in slechte staat, iets wat ook gevolgen kan hebben voor onze voedselzekerheid. Is dat niet juist nog meer reden om nu hard in te grijpen?

“Je hoort mij niet zeggen dat er niets gedaan moet worden. Alleen bekijk ik het liever met een holistische blik. Nu zijn de plannen te streng en bevatten ze te veel details, terwijl je volgens mij veel meer naar het totaalplaatje moet kijken. Hoe kunnen we op een verantwoordelijke manier doorgaan met landbouw en bouwprojecten en tegelijkertijd de natuur beschermen?”

“Dat gesprek voeren we, ook in Nederland, te weinig. Het is allemaal zwart-wit. De Europese Commissie wast ondertussen zijn handen in onschuld door de invulling van natuurherstel grotendeels bij de lidstaten neer te leggen. Alleen zitten we nu vast. Ik wil eerst dat de huidige impasse opgelost wordt [stikstofcrisis, red.], voordat er nieuwe regels bovenop komen.”

Die strenge houding van Brussel is er niet voor niets. Een holistische aanpak klinkt mooi, maar geeft dat ons nog wel genoeg tijd om een rampzalige biodiversiteitscrisis af te wenden?

“We zitten op dit moment in meerdere crises tegelijk. We moeten als de wiedeweerga windparken op zee aanleggen. Maar we moeten ook razendsnel huizen bouwen, want die zijn er niet genoeg in Nederland. Die dingen moeten mogelijk blijven, terwijl je de biodiversiteit beschermt. Het één zal niet gaan zonder het ander, zeker niet als je mensen wilt meenemen in deze ambitieuze transitie. We moeten dus kijken naar het totaalplaatje. Op basis van Europese en nationale procedures de boel stilleggen, werkt niet. Dat dreigt met deze wet wel te gebeuren.”

In 2019, voordat de stikstofcrisis goed en wel losbarstte, was Nederland juist één van de voorvechters van strengere milieuwetgeving in Brussel. Een paar jaar later is de het kabinet 180 graden gedraaid. Heeft het een inschattingsfout gemaakt?

“Nederland is op een heleboel terreinen nog steeds heel ambitieus als het om milieu- en klimaatwetgeving gaat. Neem bijvoorbeeld het verbod op de verbrandingsmotor in Brussel, een hot topic waar Nederland een grote rol in heeft gespeeld. En we moeten ook wel als klein landje, en iedereen zal moeten bijdragen. Ik vind dan ook niet dat Nederland de minst ambitieuze speler is in Brussel.”

“Ik denk wel dat Nederland gaandeweg geleerd heeft dat de manier waarop het nu is georganiseerd niet handig is. Daar meer wetgeving bovenop leggen lost het structurele probleem niet op. Ik vind het dus wel verstandig dat het kabinet hier oog voor heeft. De manier waarop de regels hier ingevoerd zijn heeft namelijk ook aan de problemen bijgedragen.”

Een meerderheid van het Europees Parlement is voor de natuurherstelwet. Het juist nu afwijzen van dit voorstel zal dan ook weinig politieke gevolgen hebben, maar wel een mooie profileringskans voor uw partij, toch?

“Ik zit nu al 16 jaar in het Europees Parlement en dit is de eerste keer dat ik een geheel voorstel afwijs. Wat mij betreft moeten we terug naar de tekentafel voordat we er überhaupt verder over gaan spreken. Voor mij is dat geen politiek theater. Dat laat ik over aan de kleine fracties helemaal op links of rechts. Die doen dat standaard, maar werken nooit mee aan een echte oplossing.”

“Het is dus geen toneel voor ons. We zien gewoon dat dit plan in een heleboel lidstaten niet werkt. Wij vrezen dat de natuurherstelwet de problemen in veel landen, waaronder Nederland, alleen maar erger gaat maken. Of er nu een meerderheid is of niet, er gaan nu best veel stemmen op om het natuurherstel anders aan te pakken. Dat moet toch te denken zetten. We gaan het zien met de stemming op 15 juni.”