Mercosur is het handelsblok van Argentinië, Brazilië, Paraguay, Uruguay en Bolivia. De vijf landen landen sloten in 2019 (na twintig jaar onderhandelen) al een principeakkoord met de EU. Maar door aanblijvende weerstand, onder andere vanuit Frankrijk, is het akkoord nog niet ondertekend.

Het Franse verzet is niet alleen politiek; ook op straat komen boeren massaal in opstand. In diverse Franse steden zijn vandaag grote demonstraties. Ze vrezen voor hun toekomst, omdat producten uit Mercosur-landen zoals Brazilië en Argentinië goedkoper zijn door minder strenge milieuregels en lagere productiekosten.

Ook in Nederland hebben boeren zich fel tegen het akkoord gekeerd. Landbouworganisatie LTO is tegen vanwege de angst voor oneerlijke concurrentie door lagere prijzen en minder milieuregels in deze landen. “We kunnen niet accepteren dat de agrarische sector wordt behandeld als onderhandelingstroef om de export van andere goederen te bevorderen.” 

Grote gevoeligheid

Desondanks blijft de steun voor Mercosur groot onder Europese lidstaten. De Franse president Emmanuel Macron liet het er daarom niet bij zitten en ging alvast op bezoek bij een aantal Zuid-Amerikaanse partners om daar steun te zoeken voor een blokkade.

Met succes, zo lijkt het: volgens Macron is de Argentijnse president Javier Milei ook “ontevreden” met de huidige deal. Ook waarschuwt Macron dat Frankrijk, mocht het akkoord niet aan de verwachtingen voldoen, mogelijk zijn veto zal inzetten.

Ook Nederland heeft zijn bedenkingen, zij het met een voorzichtigere politieke houding. Minister Reinette Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp, PVV) beaamt dat er in Nederland “grote gevoeligheid” bestaat rond Mercosur, “in het bijzonder over de landbouwproducten”. Ze benadrukt dat het kabinet pas een definitieve positie zal innemen wanneer de onderhandelingen volledig zijn afgerond.

Trump en het klimaat

Ondanks het groeiende verzet blijft de Europese Commissie vastbesloten om de onderhandelingen over het Mercosur-akkoord voort te zetten. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen ziet de deal als strategisch noodzakelijk. Zeker nu Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen gewonnen heeft, kan de EU volgens haar geen nee zeggen tegen zo’n kans op nieuwe handelsmogelijkheden.

Ondertussen neemt de druk vanuit landen die de deal juist willen doorzetten, zoals Duitsland, Spanje, Italië en Portugal, ook toe. Deze landen, geleid door economisch zwaargewicht Duitsland, dringen aan op een snelle bezegeling om de kwakkelende Europese economie te stimuleren.

Splitsing

Toch ziet de Europese Commissie dat het steeds moeilijker wordt om het groeiende verzet tegen het Mercosur-akkoord te negeren. Een oplossing die wordt overwogen, is het splitsen van het akkoord in twee delen: één over handel en één over politieke samenwerking. De handelscomponent van het akkoord, inclusief tarieven, quota en een hoofdstuk over duurzaamheid, zou kunnen worden goedgekeurd met een gekwalificeerde meerderheid van 15 lidstaten in de EU, waardoor de noodzaak voor goedkeuring door alle 27 lidstaten vervalt.

Het politieke deel, dat onder andere bestaat uit “culturele dialogen” maar niet over handel gaat, zou nog wel apart door de nationale parlementen moeten worden goedgekeurd. Zo kan het dreigende veto van Macron worden omzeild.

Blokkerende minderheid

Voor Frankrijk betekent dit dat het andere landen moet overtuigen om samen een blokkerende minderheid te vormen. Dit houdt in dat Parijs minstens vier andere lidstaten achter zich moet krijgen, die samen minstens 35 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen.

En hoewel Nederland en landen als Polen, Oostenrijk en Ierland zich regelmatig kritisch hebben uitgelaten over de huidige vorm van Mercosur, is het niet zeker of zij deze minderheid kunnen vormen. Vooralsnog staat Frankrijk als hardliner grotendeels alleen.

Wat nu?

De komende dagen en weken lijken, na dik twintig jaar, dan toch echt beslissend te gaan worden voor het lot van het Mercosur-akkoord. Of het Mercosur-akkoord er in zijn huidige vorm komt, is dus hoogst onzeker.

Maar ook als de Commissie kiest voor de splitsingsoptie, heeft Frankrijk nog veel werk te verzetten om de landbouwonderdelen van het akkoord te blokkeren. Het kabinet zal hoe dan ook snel moeten beslissen hoe hard Nederland wil gaan meespelen.  

Met ons tweewekelijkse overzicht volg je de belangrijkste Europese zaken die Nederland raken op het gebied van landbouw, veeteelt, visserij, voedselkwaliteit en dierenwelzijn. Abonneer je hier.