Er was geen VVD- of PVV-kandidaat te bekennen tijdens het Eurovision Spitzenkandidatendebat in Brussel. Toch ging het verdacht veel over de twee Nederlandse partijen. Sandro Gozi, de lijsttrekker (of zogeheten ‘spitzenkandidaat‘) van de liberale Renew-fractie werd meerdere malen gevraagd of de VVD nog wel in de Renew-fractie kon blijven nu de partij een regering vormt met de radicaal-rechtse PVV. De Europese Groenen en de Linksen willen geen enkele ruimte bieden aan radicaal-rechts. Dat wil Gozi ook niet, maar de VVD nu veroordelen vanwege de samenwerking met de PVV ziet de liberale spitzenkandidaat ook niet zitten.
Eurovision-debat
In aanloop naar de verkiezingen toverde de EBU, de organisatoren van het Eurovisiesongfestival, de grote vergaderzaal van het Europees Parlement in Brussel om tot een bijna professionele studio. Er hing een groot scherm op de plek waar normaal gezien de voorzitter zetelt. Voor dit scherm stonden de vijf spitzenkandidaten op een podium. Dat waren Ursula von der Leyen namens de christendemocraten, waar het CDA en CU bij zitten; Nicolas Schmit namens de socialisten en dus ook de PvdA; Terry Reintke voor de Groenen en dus ook GroenLinks. Daarnaast Sandro Gozi van de liberale Renew-groep, waar D66 en de VVD bij aangesloten zijn en tot slot Walter Baier van de Linksen. De Partij voor de Dieren zit in zijn fractie.
In praktisch dezelfde stijl als het Eurovision songfestival, met ongemakkelijke en ingestudeerde vragen uit het publiek en het buitenland, debatteerden de spitzenkandidaten, die als hun fractie de verkiezingen wint kans maken op het voorzitterschap van de Europese Commissie, over thema’s zoals economie, defensie, migratie, maar ook democratie.
Opkomst van radicaal-rechts
De spitzenkandidaten maken zich zorgen over de opkomst van radicaal-rechts. Zo maakt Baier zich boos over de uitspraak van Von der Leyen over samenwerking met de eurokritische fractie ECR. Ze had die fractie volgens Baier meteen moeten uitsluiten. Maar ook Gozi krijgt verwijten naar het hoofd geslingerd. “Je kan geen compromis sluiten met radicaal-rechts”, zegt Baier. “Ik ben dan ook geschokt door wat in Nederland gebeurt. Het kan toch niet dat een liberale partij samenwerkt met radicaal-rechts?”
Gozi kreeg de vraag eerder al van de Belgische VRT-presentator Annelies Beck. Zijn er gevolgen voor de VVD? Gozi verduidelijkt de zaak. “Wacht even! Er is nog geen regering en nog geen premier”, stelde de liberaal. Hij vindt de samenwerking met de PVV een grote vergissing. “Ik zou het niet gedaan hebben.” Maar zijn afkeuring sterker verwoorden durft hij niet. Hij valt terug op de uitspraak van zijn fractieleider in het Parlement, Valérie Hayer. “Direct na de verkiezingen, op 10 juni, gaan we met de fractie praten over de VVD en PVV.”
Reintke, de spitzenkandidaat van de Groenen, is het meest uitgesproken. “Gooi de VVD uit je fractie”, zegt ze tegen Gozi. Ze vindt dat de VVD schuldig is aan de overwinning van de PVV door tijdens de verkiezingen de partij niet direct uit te sluiten. “De PVV schoot omhoog in de peilingen toen de VVD de optie tot samenwerking openliet”, zegt Reintke.
Meer coalitiepartners
Maar de Renew-fractie is niet de enige die zich druk moet maken om samenwerking met radicaal-rechts. Ursula von der Leyen, de spitzenkandidaat van de christendemocraten, liet tijdens een debat in Maastricht de deur op een kier voor rechtse fracties in het Europees Parlement. Ze wil eerst de verkiezingen afwachten voor ze bepaalt met wie ze samenwerkt. Een uitspraak waar ze tijdens het debat van donderdag nog vaak aan herinnerd werd.
En daarbovenop komen ook in haar fractie mogelijk twee Nederlandse partijen die samenwerken met de PVV: BBB en NSC. Als de partijen zetels winnen, op dit moment staan ze nog laag in de peilingen, zitten in de Europese christendemocratische fractie dus ook partijen die een coalitie vormen met radicaal-rechts. Volgens Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA) gaat de aandacht nu vooral naar de VVD, maar “na de verkiezingen moeten we er goed over gaan praten”, zei Lenaers in het programma Avondgasten van L1.
