(Bron foto: Council Multimedia)

De Raad van de EU: bij het breder publiek is de instantie redelijk onbekend, maar de kenners zijn het erover eens dat hier de échte macht zit binnen Europa. Doorgaans is dit het laatste station waar de regeringen van de lidstaten de finale goedkeuring geven over nieuwe Europese regels. Om het halfjaar mag een andere lidstaat het voorzitterschap van de Raad op zich nemen, een begeerde rol. De voorzitter bepaalt immers de agenda, bepaalt de prioriteiten en mag namens de Raad met de twee andere EU-instanties onderhandelen: het Europees Parlement en de Europese Commissie. 

De Tsjechen zelf stonden aan het begin van hun voorzitterschap echter sceptisch tegenover deze belangrijke taak. Het land had de handen al vol aan de binnenlandse politiek. Een corruptieschandaal rond de ex-premier was daarbij het dieptepunt van een woelige politieke periode. Desondanks hebben de Tsjechen toch iets moois weten te maken van hun voorzitterschap. Brusselse Nieuwe zet voor jou de vijf hoogtepunten op een rij.

5: Uitbreiding

Het werd een tijdje op een klein pitje gezet, maar onder het Tsjechische voorzitterschap stond de toelating van nieuwe lidstaten tot de EU weer hoog op de agenda. Vooral op de Balkan was dat nodig. Deze landen begonnen de hoop op toetreding te verliezen, waardoor Rusland en China een mooie kans zagen om er hun invloedssfeer uit te breiden. 

Allereerst zagen Noord-Macedonië en Albanië hun toetredingsgesprekken officieel van start gaan. Voor Bosnië en Herzegovina wisten de Tsjechen dan weer de status van kandidaat-lidstaat binnen te slepen, een eerste officiële stap van het toetredingsproces. Ook de Kosovaren kregen de belofte dat hun visaplicht per 1 januari 2024 wordt opgeheven. Daarover wordt komend jaar onderhandeld.

4: Orbán op de knieën

Het lijkt wel het favoriete speeltje van de Hongaarse premier Viktor Orbán: wanneer hij kritiek krijgt van Brussel blokkeert hij met zijn veto een boel dossiers om zo zijn zin door te drukken. Al jaren bezorgt de EU dit kopzorgen: als een land eenmaal lid is van de Europese Unie en aan de rechtsstaat begint te morrelen, blijkt hier nog bitter weinig aan te doen.

Door een een-tweetje met de Europese Commissie wisten de Tsjechen Orbán toch op de knieën te dwingen. Als de Hongaar ooit nog zijn deel uit het coronaherstelfonds wilde zien, moesten de lidstaten dit jaar nog hun goedkeuring over de Hongaarse herstelfondsplannen uitspreken. De Tsjechen voegden de stemming hierover samen met twee andere dossiers waarvoor Hongarije zijn veto gebruikte: nieuwe steun aan Oekraïne en een minimumbelasting voor multinationals. Gevolg: Hongarije bond in.

3: Oekraïne

De Tsjechen weten uit eigen ervaring hoe het is om door Russen onderdrukt te worden. De oorlog in Oekraïne ligt hen dan ook na aan het hart. 

Onder het Tsjechische voorzitterschap zijn er maar liefst drie nieuwe sanctiepakketten bij gekomen, het zevende, achtste en negende al. En dat is een hele prestatie: telkens wanneer Brussel een nieuwe Russische sector beperkingen wilde opleggen, was er wel een lidstaat die moeilijk deed omdat de eigen economie juist door dat ene product hard getroffen zou worden.

Zelf zijn de Tsjechen vooral trots op het zogeheten FAST CARE-voorstel dat ze in een uiterst hoog tempo hebben weten goed te keuren. Door de gevolgen van de oorlog, inflatie en de energiecrisis, kwamen veel projecten uit de cohesiefondsen onder druk te staan. Volgens de Tsjechen dreigde zo’n 1,3 miljard euro aan voornamelijk infrastructuurwerken stil te vallen vanwege de hoge kosten. Het FAST CARE-voorstel heeft de cohesiefondsen uitgebreid om dit in snel tempo op te vangen. 

2: Fit for 55

Het leek een onmogelijke klus, maar de Tsjechen zijn erin geslaagd om alle geplande klimaatwetten tijdens hun voorzitterschap, erdoorheen te krijgen. In de tussentijd staan we er zelfs zo goed voor dat we tegen 2030 wellicht beter gaan scoren dan de gemikte 55 procent CO2-reductie. 

Vlak voor de kerst kwam er nog een akkoord over het Sociaal Klimaatfonds, dat mensen met lage inkomens moet helpen bij de klimaattransitie. Ook was er een akkoord over het invoeren van een CO2-belasting voor burgers. En industrieën die eerder vrijgesteld waren van CO2-regels, zoals de zware metaalindustrie, moeten nu aan de bak. Eerder hadden de Tsjechen ook al akkoorden bereikt over de aanpak van de luchtvaart, over een CO2-grensbelasting en over het planten van meer bomen om zo CO2-uitstoot beter op te vangen.

Green Deal-baas Frans Timmermans was dan ook lovend over de Tsjechen: “In mijn dertig jaar ervaring heb ik bijna nooit een voorzitterschap gezien dat zo gefocust en strijdvaardig was. We mogen nooit vergeten dat zij historische resultaten hebben geboekt.”

1: Gasprijsplafond

Wat de wereldbeker voor het einde van de carrière van Messi betekende, betekende het gasprijsplafond voor het einde van Tsjechiës voorzitterschap. Ondanks alle mooie resultaten, leek dit toch lange tijd the one that got away te worden. De lidstaten stonden binnen dit dossier lijnrecht tegenover elkaar. Maar toen was er vlak voor de kerst toch nog witte rook.

De Tsjechische energieminister, die dit semester voorzitter was van de bijeenkomsten, gaf aan opgelucht te zijn dat de eindstreep bereikt was: “Dit was het laatste, zeer moeilijke stukje van de energiepuzzel. Maar we hebben de mission impossible volbracht!” Na meer dan acht onderhandelingen over dit dossier hebben “de energievoorzitters”, zoals de bijnaam van de Tsjechen ondertussen luidt, de lidstaten dan toch tot een akkoord kunnen brengen.