Tot diep in het weekend hebben de lidstaten en het Parlement doorgewerkt om een akkoord te bereiken over het nieuwe emissierechtensysteem (ETS) en het Sociaal Klimaatfonds. Pas na meer dan dertig uur onderhandelen was er witte rook. Zo’n laatste eindsprint van dit jaar was dan ook broodnodig: met het doel om de EU tegen 2050 volledig klimaatneutraal te maken, staat Brussel uiterst ambitieus in de wedstrijd. 

Burgerbelasting

Het meest controversiële onderdeel van de onderhandelingen was ongetwijfeld dat ook u, de burger, vanaf 2027 voor CO2-uitstoot zal moeten gaan betalen. Concreet viseert Brussel woningen en verkeer. Omdat het niet praktisch zou zijn om burgers zelf CO2-uitstootrechten te laten aankopen, regelen de bedrijven dit. Vervolgens rekenen zij dit via de gasrekening of de benzinepomp door aan de consument. “We hebben er als Parlement voor gezorgd dat Brussel de Shells en Vattenfalls van deze wereld goed in de gaten moet houden bij deze doorrekeningen. Transparantie is cruciaal”, stelt PvdA-Europarlementariër Mohammed Chahim.

De gedachte is om de burger aan te moedigen steeds meer voor de groene optie te kiezen. Maar niet iedereen kan natuurlijk zomaar een Tesla aanschaffen: vandaar het Sociaal Klimaatfonds. Uit deze Brusselse pot van 86,7 miljard euro kunnen lidstaten compensatie en vergroeningssubsidies halen om aan de laagste inkomens en kleinste bedrijven uit te delen. Vanaf 2026 mogen lidstaten het geld aanwenden, een jaar voordat de nieuwe uitstootregels van kracht gaan.

“Met dit akkoord willen we een eerlijke energietransitie voor iedereen verzekeren”, vertelt Europarlementariër Esther de Lange (CDA). “Voor het Parlement was het belangrijk dat lidstaten niet zomaar een blanco cheque krijgen om het Sociaal Klimaatfonds aan te wenden zoals ze zelf willen. Ik ben zeer blij dat we hebben kunnen verzekeren dat geld de zwaksten zal bereiken, onder de juiste voorwaarden.”

Ook voorzagen onderhandelaars enkele veiligheidsmechanismen om te voorkomen dat de nieuw CO2-belasting burgers te hard raakt. Zo is er een prijsplafond vastgesteld op 45 euro per ton CO2. Omdat het systeem werkt op basis van het verhandelen van uitstootrechten kan de prijs immers sterk schommelen. Daarnaast zal de startdatum van de belasting met een jaar uitgesteld worden als de energieprijzen zo hoog blijven. 

Boze bedrijven

Niet enkel de burger moet aan de bak, ook heel wat bedrijven staan strengere CO2-regels te wachten. Dat zit zo: op dit moment waren heel wat sectoren vrijgesteld van het huidige emissiesysteem. De gedachte was omdat het voor sommige industrieën, zoals de zware metaalsector, zo duur is om te vergroenen, ze anders gewoon zouden verhuizen uit de EU. Omdat Brussel eerder deze week besloot om bedrijven van buiten de EU te belasten over hun CO2-uitstoot wanneer ze naar ons uitvoeren, valt dat verhuizingsargument echter weg. Bovendien zou zo’n vrijstelling voor de Europese bedrijven in combinatie met die nieuwe grensbelasting onze eigen bedrijven een oneerlijk concurrentievoordeel geven. 

Het gratis uitstoten zal tussen 2026 en 2034 beetje bij beetje uitgefaseerd worden. Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) is daar maar matig enthousiast over: “Al jaren zeggen we dat het uitdelen van gratis CO2-uitstootrechten moet stoppen. EU-landen zijn echter een fel verdediger van deze gratis rechten, waardoor deze nu voorzichtig worden afgebouwd. Helaas zitten we nog meer dan tien jaar vast aan deze ongerichte subsidies.” Ook van Chahim had het wel wat ambitieuzer gemogen.

Desondanks baalt de Europese industrie. De European Round Table of Industrialists, een lobbygroup van CEO’s van de vijftig grootste Europese bedrijven, stuurde een brief naar de regeringsleiders om hun zorgen uit te drukken. De nieuwe CO2-regels zouden in combinatie met de energiecrisis en het nieuwe aantrekkelijke Amerikaanse subsidiepakket (IRA) voor een leegloop van bedrijven uit Europa kunnen zorgen. De CEO’s roepen Brussel daarom op om met een concrete toekomstvisie voor de Europese industrie te komen.