Het lukt al jaren niet om een deal te sluiten over asiel. Vandaag zou de dag kunnen zijn dat daar verandering in komt. De tijd dringt en de belangen zijn groot. Niemand wil weer een asielcrisis, maar de verdeeldheid over de plannen vanuit de Europese Commissie is groot tussen de lidstaten.

De plannen die vandaag in Luxemburg op tafel liggen zijn tweezijdig. Aan de ene kant gaat het om de “externe dimensie”, de toestroom naar Europa beperken en de grensprocedure op orde brengen wanneer migranten Europa binnen willen komen. De andere kant is de “interne” verdeling in Europa van migranten. Op beide terreinen is verdeeldheid onder de lidstaten en een akkoord vandaag is daarom zeker geen garantie.

Te beginnen met de “buitengrenzen” van Europa. Er moet een verplichte versnelde procedure komen voor asielzoekers die weinig kans hebben om te mogen blijven. Het gaat om mensen uit landen met een toekenningspercentage onder de 20 procent. De bedoeling is dat deze procedure maximaal een paar maanden zal duren. Wanneer de procedure is afgelopen en de asielzoeker geen recht heeft om te blijven, moet deze direct worden teruggestuurd.

Nederland wil snelle procedure zonder uitzonderingen

Staatssecretaris Eric Van der Burg (Justitie en Veiligheid) wil dat deze grensprocedure zo snel mogelijk gebeurt, voor zoveel mogelijk vluchtelingen en met zo min mogelijke uitzonderingen. Tijdens het proces wachten de asielzoekers op de uitslag in “een door de overheid gecontroleerde omgeving”, stelt Van der Burg. De capaciteit van deze opvanglocaties moet omhoog, zegt hij. Hij wil in totaal 120.000 opvangplekken per jaar voor deze mensen.

Ook minderjarigen moeten in de verplichte grensprocedure belanden, vindt Van der Burg. Hij wijst daarbij op fraude. “Wanneer je voor minderjarigen een uitzondering maakt, doet iedereen alsof ie zeventien is.” In de Kamer ontstond een fel debat over dat standpunt. Linkse oppositiepartijen, maar ook coalitiepartijen D66 en CU vinden het onacceptabel dat minderjarigen “in detentie worden gezet”.

Tunesië en terugsturen

Asielzoekers komen Europa binnen via landen als Tunesië. Van der Burg wil dat Europa ook deals met zulke landen gaat sluiten, zoals Europa dat eerder met Turkije heeft gedaan. Hij is bereid om het hard te spelen en deze landen onder druk te zetten om een akkoord te realiseren. Al wil hij het eerst op een manier doen, waarbij Europa en Tunesië elkaar allebei kunnen helpen.

Ook wil Van der Burg het zogenaamde “banden-criterium” verruimen. Dat houdt in dat als asielzoekers weggestuurd worden, ze naar een land worden gestuurd waar ze een band mee hebben, zoals bijvoorbeeld familie die daar woont. Van der Burg wil dat het makkelijker wordt om mensen naar landen te sturen, ook als daar geen directe band mee is.

Solidariteitsmechanisme

Intern in Europa is ook nog discussie. Op tafel ligt een verplicht solidariteitsmechanisme. Landen kunnen niet verplicht worden om asielzoekers over te nemen, wanneer een lidstaat de asielopvang niet meer aankan. Lidstaten kunnen wel elkaar helpen, door bijvoorbeeld mensen op te vangen, maar het kan ook via geld.

Landen die weigeren migranten op te vangen zouden een boete van twintigduizend euro krijgen per migrant die ze weigeren over te nemen. Lidstaten zouden zo opvang kunnen “afkopen”. Nederland zou kunnen kiezen tussen vijftienhonderd asielzoekers opvangen of maximaal dertig miljoen euro betalen in dit systeem.

Naast nieuwe regels wil Van der Burg ook handhaving op de bestaande regels. Het is nu op papier zo dat een asielzoeker in het land van aankomst asiel dient aan te vragen, de zogenaamde Dublin-regels. Alleen in de praktijk reizen veel migranten door naar rijkere landen om daar pas asiel aan te vragen. Nederland wil dat aanpakken en strenge handhaving. In de voorgestelde Europese plannen is voor handhaving en monitoring ook meer geld beschikbaar.

De tijd dringt

Of er een deal is vandaag is dus nog hoogst onzeker. Voor de deal is een gekwalificeerde meerderheid nodig, een veto is dus niet mogelijk. Als er al een deal komt, volgen nog onderhandelingen tussen de lidstaten en het Europees Parlement en de Commissie in de zogenaamde triloog. De tijd dringt wel, aangezien er volgend jaar Europese verkiezingen zijn en Polen en Hongarije voorzitter worden. Een asieldeal heeft bij deze landen niet de prioriteit.

Rutte beloofde dit weekend op het partijcongres aan de VVD-leden dat er nog voor de zomer een plan moet komen. Van der Burg noemde tijdens het debat met de Kamer de datum van 14 juli als deadline, de dag dat het zomerreces officieel begint.