Het is aflevering 3528 van de Europese Commissie en de Geheime Kamer van Gênante Rapporten, aldus Europarlementariër Sophie in ’t Veld (Volt). De Europese Commissie heeft ten onrechte documenten achtergehouden voor een journalist, laat de Europese Ombudsman deze week weten. In ’t Veld is al lang niet meer verbaasd.
In officiële termen: er is ‘wanbeheer’ vastgesteld door de Ombudsman.
Een journalist, ze blijft anoniem bij de Ombudsman, had inzicht gevraagd in de beoordeling van een internationale organisatie die ‘migratieprojecten’ uitvoert met EU-geld. De journalist had willen weten: hoe heeft de Commissie de betrouwbaarheid van die organisatie beoordeeld?
Geen zin
Daar had de Commissie geen zin in, blijkbaar. De journalist heeft een paar documenten opgestuurd gekregen die ongeveer met het onderwerp te maken hebben, maar precies dat waar ze om vroeg, is achtergehouden.
Maar waarom? De Commissie beriep zich op een uitzonderingsregel: de commerciële belangen van het bedrijf zouden weleens geschaad kunnen worden, en dus hielden ze het liever intern.
De Ombudsman is gaan kijken. Wat staat er dan in die documenten dat zo schadelijk zou kunnen zijn voor het bedrijf? Conclusie: bijna niets, eigenlijk. Maar op het verzoek om de documenten dan toch maar prijs te geven, of in elk geval grotendeels, gaf de Commissie niet thuis. Die zetten zijn nog een keer herhaald, maar ze kwamen op hetzelfde uit. Geen documenten naar de journalist.
Spijtig
Het is “spijtig”, schrijft de Ombudsman, dat de Europese Commissie zo in de verdediging is geschoten in plaats van zich op de burgerbelangen heeft gericht. Het is een “gemiste kans” voor transparantie, is het oordeel.
Het gebeurt natuurlijk vaker. Het Europese Hof heeft al eens de uitspraak gedaan dat er niet zomaar hele rapporten in een la mogen blijven met ‘commerciële belangen’ als argument. Dan moeten op zijn minst delen wel worden gedeeld.
Maar de Ombudsman kan niets meer dan nóg een keer vragen of de documenten misschien gedeeld kunnen worden. Zo’n besluit afdwingen kan niet. Het staat natuurlijk slecht voor de Commissie, maar tegelijkertijd: de rapporten van de Ombudsman zijn ook weer geen headliners van het achtuurjournaal. Ze komen ermee weg, kortom.
Het meest bekende recente voorbeeld van dergelijk ‘wanbeheer’ was de zaak van de sms’jes die Commissievoorzitter Von der Leyen uitwisselde met vaccin-fabrikant Pfizer. Zij wilde ze niet delen, maar had daar geen goede verdediging voor.
Gebrekkig
De oplossing die Sophie in ’t Veld voor dit soort gevalen voorstelt in haar boek Naked Power: alle documenten moeten pro-actief online openbaar gemaakt worden. Alle EU-instellingen moeten een transparantie-functionaris aanstellen. En de politieke leiders in het Europees Parlement moeten kritisch de blik op de eigen gelederen richten.
De toegang tot documenten van Europese Commissie is volgens Transparency International EU tamelijk gebrekkig. Ze zien dat de ambtenaren terughoudend en streng zijn met het verstrekken van documenten. De wettelijke termijn van een informatieverzoek is vijftien dagen, dat kan verlengd worden, maar in de praktijk lukt dat bij 85 procent van de aanvragen niet. Dat blijkt uit onderzoek van de Ombudsman.
Transparancy now?
Bij de Europese Raad houden ze overigens zelf bij hoe lang de behandeling van een informatieverzoek dan wel duurt, maar bij de Europese Commissie steken ze hun tijd liever in andere dingen. Zoals het streng beoordelen van informatieverzoeken.
Als Commissievoorzitter Von der Leyen het heeft over transparantie (Transparancy now!) als Europese waarde heeft waar organisaties zich binnen de EU aan moeten houden, zoals bij de Digital Services Act voor socialemedia-platforms, is het toch een beetje als de personages in Seinfeld die allesbehalve kalm uitroepen Serenity now!
