Er was een wachtlijst voor het jubileumcongres van de Europese Beweging Nederland in 1997. De beweging bestond vijftig jaar, en vierde dat in de Haagse Ridderzaal. Ruimte dus voor veel genodigden. Koningin Beatrix, bijvoorbeeld, en George Soros, die een pleidooi kwam houden voor een Europese muntunie. De kranten, het radiojournaal (Herman van der Zandt, toen al), internationaal persbureau Reuters: allen present.

En toch is de krantenkop die de beweging in de knipselmap verzamelde: ‘Europese beweging schrompelt ineen door groeiende euroscepsis’ (NRC). Aan een tafel vol met archiefdozen in het Nationaal Archief in Den Haag puzzel ik het jubileumcongres in papieren aan elkaar. Ja, er was een wachtlijst voor het congres: zo blijkt uit de correspondentie over het jubileum. En toch ging het de beweging niet voor de wind. 

“Minister van Buitenlandse Zaken Hans van Mierlo (D66) ‘probeert te komen’, aldus een van zijn woordvoerders.” Dat zeg je als je op dezelfde avond drie andere feestjes hebt waar je met veel meer plezier naartoe gaat. 

De Europese jaren zeventig

Vijftig jaar eerder was de beweging opgericht als samenvoeging van een paar federalistische organisaties, vervuld van de gedachte van Europese samenwerking en nog meer van de gedachte van ‘nooit meer oorlog’. Eens, in de jaren zeventig, waren er zo’n 7.500 leden, ten tijde van het jubileum waren dat er 2.000. Sommige beroepseuropeaan, maar ook genoeg ‘gewone’ burgers. Al lijken plaatsen als Bilthoven en Wassenaar goed vertegenwoordigd in het ledenbestand.

Dat hoogtepunt in leden viel samen met de eerste Europese verkiezingen. De Europese Beweging spoorde in 1971 in de Eerste en Tweede Kamer aan om wetgeving aan te nemen waarmee die verkiezingen werden geregeld. De lobbyactie haalde de knipselmap, de verkiezingen haalden het ook. Zo gingen er in september 1977 groepjes op studiereis naar Luxemburg. Daarbij waren afgevaardigden van EBN-afdeling Zeeland, ‘t Gooi, Utrecht, Rotterdam, Groningen, Dordrecht en de jongerenafdeling. Ze zaten overal.

Er volgde een traktatie vanuit het Europees Parlement: een bruin geplastificeerd mapje met slides. ‘Stemmen voor Europa. Het Europees Parlement in twintig dia’s’. Met een kleine voorraad kon de Europese Beweging zo voorlichtingen geven door het hele land.

Geen federalisme meer

De oorspronkelijke federale missie, waar de organisatie zich eens voorvechter van toonde, had de beweging ten tijde van het jubileum al van zich afgeschud. EBN-voorzitter en oud-VVD-minister Frits van Eekelen vond dat prima. Hij verklaarde tegenover NRC: “Het heel eigene van de Europese Unie, dat niet klakkeloos een of ander staatkundig etiket kan worden opgeplakt, is aanvaard. ” En ook: “Bedenk wel, dat we al veel hebben bereikt zonder dat we het echt met elkaar eens waren over het einddoel.” 

Van Eekelen kreeg binnen de VVD wel eens de klacht dat hij ‘te veel voorzitter van de EBN’ was, en ‘te weinig VVD’er.’ Als een van de weinigen binnen de partij ging hij de discussie aan met toenmalig VVD-leider Frits Bolkestein, die juist tamelijk eurosceptisch was. 

Nu, weer bijna dertig jaar later, heeft de Europese beweging een paar honderd leden. Het bestaat als een soort netwerkvereniging tussen burgers, allerlei organisaties en bedrijven. Sinds het referendum over de Europese ‘grondwet’ in 2005, dat Nederland afwees, is de beweging weer iets opgebloeid. Maar aparte regionale afdelingen, zelfs voor Dordrecht en ‘t Gooi, dat is voorlopig niet aan de orde.