Wilt u een college van anderhalf uur komen geven? We horen graag meer over de Nederlandse geschiedenis van Republiek tot gedecentraliseerde eenheidsstaat, enkele kernartikelen in de grondwet, over het functioneren van het parlement en de ministeries in de praktijk, hoe gemeenten en provincies hun inbreng in Den Haag leveren, en graag wat meer over de functie van de Rekenkamer, de Sociaal-Economische Raad en het werk van de inspectie en uitvoeringsorganen. Denk vooral aan een koffiepauze van een kwartier, in het midden.

Een dergelijk verzoek klinkt nogal potsierlijk. Waar te beginnen? Toch is het maar al te vaak de reikwijdte van verzoeken om ‘iets over de Europese Unie’ te vertellen: geschiedenis, besluitvorming en beleid. Natuurlijk ben ik blij met elke uitnodiging om over Europees werken te praten. Daarover leren Nederlandse scholieren weinig tot niets, dus een professional die te maken krijgt met Europese regelgeving of subsidies heeft aan bijscholing op enig moment behoefte. Maar hoe dan?

Verdieping

Effectief kennis delen en (laten) aanleren is een professie die draait om de match tussen zender en ontvanger. Voor maatwerk moet je, weet elke docent en journalist, je verplaatsen in de denk- en leefwereld van lezer en luisteraar, je boodschap en taal daarop aanpassen en dan aan de slag in een (werk-)vorm die beklijft. Met die ervaring las ik met enige bezorgdheid de Factsheet Europese waarden, die Kamerleden deze week in hun postbus kregen.

Zes Nederlandse wetenschappers beschrijven in vijf A4’tjes hoe waarden – in de academische literatuur – steeds vaker samenhangen met belangen, hoe identiteit samenhangt met vertrouwen en hoe instituties een katalyserende rol kunnen spelen in Europees burgerschap. Voor welke fractie-overleggen en debatvoorbereiding blijkt dit noeste werk van waarde? Hoe gaan Kamerleden deze verdieping vertalen in hun controlerende en wetgevende werk? Misschien in hun vier minuten inbreng in het volgende debat over rechtsstatelijkheid in de Europese Unie? Gaat het mee in de tas van de drie rapporteurs naar de conferentie over de toekomst van Europa? Of zijn dit té nuchtere vragen van een praktijkprof en zijn de Kamerleden en hun medewerkers blij met wetenschappelijke bronnen die in Kamerstukken vaak ontbreken? We gaan het horen – in april is er over het stuk een kennisontbijt.

Denk-, en doe-wereld

De “wetenschappelijke factsheet” is als parlementaire werkvorm bedacht in het project Parlement en Wetenschap; een initiatief uit 2010 van Joost Sneller (D66) en zijn oud-collega’s Bart Snels (Groen Links) en Pieter Duisenberg (VVD, tegenwoordig voorzitter van de universiteitenkoepel VSNU). Doel is de kloof tussen de denk-wereld (van universiteiten, hogescholen en denktanks) en de doe-wereld (van bestuur en politiek) te overbruggen. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld is personele uitwisseling tussen ministeries, partijbureaus, parlement, denktanks en universiteiten gebruikelijker dan in Den Haag. De Tweede Kamer besloot daarom dat wetenschappelijke inzichten actief moeten worden ‘ontsloten’. Het Europees Parlement heeft zo’n parlementaire onderzoeksdienst.

De website is een Mekka voor iedereen die iets meer wil weten over Europese onderwerpen, instellingen, debatten. Ook in de laatste Europese begroting werd er weer in geïnvesteerd. Ik word, bijvoorbeeld, blij van dit plaatje over het voorzitterschap van de Raad van Ministers, dat in één oogopslag laat zien wat dat wat abstracte begrip in de praktijk betekent. Namelijk in welke volgorde 27 nationale ambtenaren, diplomaten en ministers in hun Brusselse en Luxemburgse vergaderingen altijd naast elkaar zitten.

Het zijn net mensen

Zo’n  plaatje zegt meer dan duizend woorden. Een ander voorbeeld is deze figuur, die het woud van overleggen in de Nederlandse standpuntbepaling voor Europese besluitvorming kleurrijk in beeld brengt.

Zo zie ik de verbeelding van praktisch Europees werken graag: geen driehoeken en pijlen, maar mensen die een weg aflopen met een dossier onder hun arm. Het ontwerp kostte een aantal weken, maar ik voorspel dat deze slide zal terugkomen in vele Europa-cursussen. Een plaatje van waarde(n): da’s kennis die beklijft.

Mendeltje van Keulen is onder meer praktijkprofessor Europa bij de Haagse Hogeschool. Van 2011 tot 2017 was zij griffier Europese Zaken bij de Tweede Kamer. Zij leegt voor Brusselse Nieuwe regelmatig de brievenbus van de Tweede Kamer en legt Europese voorstellen bovenop de stapel.