Column Cijfers en feiten | Zal de EU zich uiteen laten spelen door Trump?

Elke week schrijft oud-hoofdeconoom van de Sociaal Economische Raad (SER) Marko Bos voor Brusselse Nieuwe een column over financiële zaken.

3 min. leestijd
(Bron foto: Unsplash)

Nog voor zijn inauguratie zet aankomend president Trump Europa onder druk. Grenzen en territoriale integriteit lijken voor hem niet te tellen. Zelfs niet als het om NAVO-bondgenoten gaat (zoals Canada en Groenland/Denemarken). Zijn uitspraken zaaien twijfel aan de houdbaarheid van artikel 5 van het NAVO-Verdrag (‘een aanval op een is een aanval op allen’). En ze moedigen grensoverschrijdend gedrag van Poetin en anderen aan.

Grensoverschrijdend is zeker de inmenging van schaduwpresident non-elect Elon Musk in de binnenlandse politiek van Duitsland en Engeland. En heel Europa krijgt te maken met de weigering van de Amerikaanse bigtechbedrijven om nog langer digitale content te censureren. De riolen van de sociale media gaan wijd open. Hoe gaat de EU de wetten over digitale diensten, digitale markten en kunstmatige intelligentie overeind houden?

Fragmentatie

De EU vormt een waarden- en een rechtsgemeenschap en floreert in een op regels gebaseerd internationaal systeem. Trump is daar niet van. Die wil deals sluiten, op basis van het recht van de sterkste en met enige willekeur gunsten verlenen. Allianties gelden zolang ze volgens hem voordeel opleveren. Trump gaat de invoertarieven verhogen, vooral voor producten uit China, maar ook voor Europese waar. Daarmee geeft hij een verdere impuls aan de fragmentatie van de wereldeconomie die het IMF in de recente World Economic Outlook – van oktober 2024 – schetste. 

In de grafiek zien we dat de mondiale financiële crisis, die in 2007 begon, het proces van globalisering (de wereldhandel die sneller groeit dan de wereldeconomie), heeft afgeremd. En dat vervolgens de inval van Rusland in Oekraïne een daling in de relatieve omvang van de internationale handel heeft ingeluid. De onderste helft laat zien dat dit weliswaar vooral geldt voor de handel tussen blokken, maar dat ook de handel binnen blokken wordt geraakt. Let wel: de VS en Europa worden hier nog tot eenzelfde blok gerekend!

Verschillende invoertarieven

Vanwege de door Trump aangekondigde invoertarieven krijgt de wereldhandel nog een extra tik naar beneden. Bovendien zal de nieuwe president daarbij waarschijnlijk – in weerwil van het bestaan van een gemeenschappelijk handelsbeleid – onderscheid willen maken tussen EU-lidstaten en verschillende invoertarieven hanteren.

Voor het behoud van de interne markt zal de EU daartegen één front moeten vormen. Zal de EU zich uiteen laten spelen? De komst van Trump maakt in Europa zowel middelpuntvliedende als middelpuntzoekende krachten los. Tekenend is dat IJsland nu weer opteert voor aansluiting bij de EU. Hoe dan ook ontkomt de EU er niet aan zich te mengen in de geostrategische rivaliteit.