Lezersvraag: Tussen het oorlogsgedruis door, met vragen rond de standaardisering van wapens en de Europese koers op vlak van defensie en veiligheid, bemerkt een van onze lezers dat we ook oog moeten houden voor de rechtsstaat in Hongarije en Polen. Door de oorlog en daaropvolgende vluchtelingencrisis en -opvang, zijn ze niet langer het focuspunt van de Europese Unie. Th. Gunneweg vraagt zich daarom af: Hoe gaat de Europese Commissie nu verder met rechterlijke uitspraken tegen Polen en Hongarije?

Europarlementariërs waakzaam

De opvang van Oekraïense vluchtelingen in beide landen mag het voldoen aan Europese afspraken en rechterlijke uitspraken niet in de weg zitten, stelt Gunneweg. Het gaat hier om de rechtsstaat-kwesties in beide landen. Zowel Polen als Hongarije staan niet genoeg in voor democratische rechten en vrijheden waardoor het Europees Hof van Justitie in februari oordeelde dat Europa de geldkraan – lees: miljarden aan EU-subsidies – naar deze landen mag dichtdraaien. 

De Europese Commissie reageerde terughoudend omdat het een gevoelige zaak is, zeker nu de Unie wil inzetten op eenheid. De Europese instelling heeft dan ook nog altijd geen publieke actie ondernomen, tot groot ongenoegen van verschillende Europarlementariërs die daarom een brief hebben geschreven aan Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Zij vinden dat de Europese Commissie harder moet optreden, bijvoorbeeld door een snelle toepassing van de subsidiestraf. Kortom: we kunnen geen democratie en rechtsstaat verdedigen buiten Europa als we het binnen de Europese Unie verwaarlozen.

Ook onze premier vindt dat er aandacht moet zijn voor de kwestie. Mark Rutte liet voorafgaand aan zijn bezoek aan Polen, eerder deze week, weten dat hij het “als zijn plicht” ziet om het gesprek over de rechtsstaat aan te snijden. Nadien werd niet vermeld hoe dit gesprek met de Poolse premier Mateusz Morawiecki is verlopen.

Dus wat nu?

Druk houden, zegt Europarlementariër Thijs Reuten (PvdA). Hij is blij dat de lezersvraag wordt gesteld, maar is ook sceptisch over het optreden van de Europese Commissie: “We weten wat de Commissie niet doet en dat is actie ondernemen.” Reuten verwijst daarbij naar een statement van voorzitter Von der Leyen halverwege maart: “Tussen de regels lees je dat ze het op de lange baan zetten”. 

Actie zou betekenen dat de Europese Commissie het rechtsstaatinstrument, de financiële strafmaatregel, zou inzetten. Daarnaast zouden de oplopende boetes van de te krijgen subsidies afgetrokken worden. En dat beter laat dan nooit, vindt Reuten: “Elke dag sinds 16 februari, de dag van de uitspraak van het Hof, is een verloren dag voor de rechtsstaat. Europa geeft hier een slecht signaal mee af. En ook in Nederland moet dat ons beroeren, het is namelijk geen ver van je bed show. Een Poolse rechter die niet kan functioneren, dat gaat ons ook aan!”

Overigens zou dit geen invloed mogen hebben op de Europese steun voor de vluchtelingenopvang in Polen: “De twee zaken, de rechtsstaatkwestie en de opvang, moeten uit elkaar gehouden worden. Het een sluit het ander niet uit.” Volgens het Europarlementslid moet de financiële steun niet per se via de hogere Poolse kringen maar direct naar de NGO’s, Poolse gemeentes en burgemeesters die volgens Reuten momenteel het verschil maken bij de vluchtelingenopvang in het land.

Heeft u ook een vraag? We horen het graag!