De voormalige president van de Europese Centrale Bank (ECB) en oud-premier van Italië Mario Draghi roept de Europese Unie op om in de huidige geopolitieke constellatie veel intensiever samen te werken. Doet ze dat niet, dan dreigen EU-landen op het wereldtoneel veroordeeld te worden tot toeschouwer en speelbal van anderen.

Ook vanuit de Verenigde Staten klinkt deze oproep. Afgelopen week waarschuwde Adam Posen, president van het gerenommeerde Peterson Institute for International Economics, voor de afnemende betrouwbaarheid van de VS als partner. De VS heeft lang de veiligheid en financiële stabiliteit in Europa gegarandeerd. Maar president Donald Trump heeft die “verzekering” opgezegd. Niet alleen zijn de premies flink verhoogd, ook verdere verhogingen lijken eraan te komen.

Ook is onzeker geworden of je nog wel een effectief beroep op de verzekering kunt doen wanneer de nood echt aan de man komt.

Eigen benen

Alle reden dus voor Europa om snel op eigen benen te leren staan, onderling een goede verzekering voor de eigen toekomst te regelen, en onderwijl vast te houden aan de eigen spelregels. Posen acht de EU daar goed toe in staat. Volgens hem zou de EU de uitgaven voor defensie, verduurzaming en migratie moeten centraliseren. Een sterkere gemeenschappelijke defensie kan hoe dan ook de rol van de euro in de wereldeconomie versterken.

Trump ondermijnt intussen de onafhankelijkheid van de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve (Fed), en de betrouwbaarheid van Amerikaanse economische statistieken. Dat tast wereldwijd het vertrouwen in de Amerikaanse dollar aan als zogeheten ‘safe asset’: een veilige plek om je geld te parkeren. Beleggers zoeken daarom alternatieven, zoals goud of cryptogeld – dat Trump actief promoot, zonder toezicht of regulering, en waarvan hij ook zelf profiteert.

Euro als alternatief

De euro kan op termijn een aantrekkelijk alternatief worden. Daarvoor moet de EU wel doorpakken met de zogeheten kapitaalmarktunie – die nu ‘spaar- en investeringsunie’ heet – en voldoende gezamenlijke leningen (‘eurobonds’) aanbieden die als veilige haven kunnen fungeren. Ook moet Europa minder afhankelijk worden van Amerikaanse betalingssystemen.

De Nederlandse kiezer mag zich op 29 oktober over dit soort fundamentele vragen uitspreken. Er valt echt wat te kiezen. Sommige partijen willen de EU versterken, andere juist verzwakken. En als versterken nodig is, kan dat dan binnen het bestaande budget? Of moet er structureel meer geld bij, inclusief gezamenlijke leningen? Dat is iets voor een volgende keer.