Het Hof heeft geoordeeld dat de Europese Commissie niet genoeg details over de contracten voor de aankoop van COVID-19-vaccins heeft vrijgegeven. Deze contracten, grotendeels bedongen door Von der Leyen zelf, waren vrijwel volledig onleesbaar gemaakt.

Dit gebrek aan transparantie heeft Von der Leyen veel kritiek opgeleverd, vooral van leden van het Europees Parlement. Zij stellen dat het voor hen nodig is de voorwaarden te kunnen controleren, om te garanderen dat het publiek belang wordt beschermd.

De uitspraak komt op een zeer gevoelig moment, aangezien het Europees Parlement morgen beslist of Von der Leyen door mag als voorzitter. De rechtszaak bij het Hof was aangespannen door een aantal Europarlementariërs van de Groenen. Nu er is geoordeeld dat de Commissie inderdaad in gebreke is gebleven, kan de stemming wel eens een stuk spannender worden. De Groenen zijn namelijk essentieel voor het behalen van een meerderheid.

Miljardensms

In de strijd tegen COVID-19 nam de Europese Commissie de leiding om namens de EU-lidstaten te onderhandelen met farmaceutische bedrijven die snel een vaccin aan het ontwikkelen waren. Dit was volgens de Commissie nodig om voldoende vaccins te verkrijgen tegen “eerlijke prijzen” van producenten zoals BioNTech-Pfizer, Moderna en Johnson & Johnson.

Maar vervolgens wilde de Commissie niet onthullen hoeveel er precies voor deze contracten was betaald. Iets wat meerdere Europarlementariërs schandalig vonden. “Het gaat hier om een miljardendeal. Dit is een belediging jegens het Europees Parlement, maar vooral ook jegens het publiek,” aldus Rob Roos (JA21) vorig jaar in Brusselse Nieuwe.

Daarnaast loopt er nog een andere rechtszaak omdat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen weigert berichten vrij te geven die zij heeft uitgewisseld met de CEO van Pfizer, Albert Bourla. Ze sloot een deal met de topman ter waarde van zo’n 35 miljard euro, via sms. Deze zouden vanwege de “kortstondige en vluchtige” aard ervan verwijderd zijn.

De Groenen

Von der Leyen kreeg aanvankelijk lof voor haar rol bij het veiligstellen van de vaccincontracten. Maar het gebrek aan transparantie lijkt haar inspanningen nu te overschaduwen.

De uitspraak zal de stemming over haar herverkiezing morgenochtend dan ook een stuk spannender maken. De Groenen, die de rechtszaak aanspanden, bevinden zich nu in een moeilijke positie: stemmen ze wel voor Von der Leyen of niet?  

“Deze contracten betreffen de volksgezondheid. Het is in het publieke belang dat de informatie die ze bevatten zo transparant mogelijk en toegankelijk voor het publiek is,” verklaarde Europarlementariër Kim van Sparrentak na het indienen van de zaak bij het Hof.

Aan de slag

Von der Leyen heeft de laatste tijd hard gewerkt om de steun van de Groenen te winnen. Maar het verkrijgen van de benodigde meerderheid gaat nu niet alleen meer over haar eerdere prestaties. Ze moet de Groenen (en andere twijfelaars) laten zien dat ze serieus aan de slag gaat met de zorgen over transparantie die door het Hof zijn geuit. Haar houding tegenover de uitspraak zal dan ook bepalen of ze een tweede termijn als voorzitter van de Commissie veiligstelt.

In een reactie op de uitspraak stelt de Commissie “zoveel mogelijk openbare toegang tot documenten te bieden”. Maar met de COVID-19 vaccincontracten moest de Commissie een “lastige afweging” maken tussen het publiek het recht geven om te weten wat er gebeurt en de bescherming van de commerciele belangen van de farmaceutische bedrijven. De Commissie stelt dat ze het Europees Parlement alle details gegeven heeft die ze mochten zien, zoals afgesproken in een overeenkomst tussen beide instellingen. Over juridische actie wordt nog nagedacht.