De Europese grenswacht Frontex verkeert in moeilijk vaarwater. Herhaaldelijk kreeg het agentschap felle kritiek te verduren omdat het weggekeken zou hebben bij wanpraktijken door nationale kustwachten.
En dan verscheen er vorig jaar ook nog een rapport van anti-fraudewaakhond OLAF over slechte behandeling en misleiding van vluchtelingen door Frontex aan de Europese grenzen. Volgens het rapport hadden Frontex-grenswachters gezorgd voor een angstcultuur onder de vluchtelingen en zijn ze medeplichtig aan het met geweld terugduwen van migranten, ofwel pushbacks.
De vorige directeur van Frontex, Fabrice Leggeri, nam ontslag naar aanleiding van het rapport. Het was vervolgens aan de Nederlander Hans Leijtens om de koers te verleggen.
Vijf hervormingen
Al bij zijn aantreden benadrukte Leijtens dat hij Frontex humaner wil maken. Deze week verklaarde hij daarom in de mensenrechtencommissie van het Europees Parlement dat hij later deze maand vijf grote interne hervormingen zal aankondigen. Daarbij zou hij willen zorgen voor meer transparantie en meer middelen voor de dienst belast met de bewaking van grondrechten.
Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks) was opgelucht over het “verschil in toon en intenties” sinds Leijtens aan het roer van Frontex staat. “Maar ondanks de goede bedoelingen blijft het afleggen van verantwoording cruciaal voor elke EU-instelling.” Strik maakte zich in het bijzonder zorgen over een mogelijke migratiedeal tussen de EU en Mauritanië, waarbij Frontex op Mauritaans grondgebied zou mogen opereren en zo de facto immuniteit zou genieten.
Eerste rechtszaak
Eerder deze week deed het Europese Hof van Justitie voor het eerst een uitspraak in een zaak waarin Frontex verantwoordelijk werd gesteld voor de illegale deportatie van vluchtelingen. Een Syrisch gezin vroeg asiel aan in Griekenland, maar voordat de procedure begonnen was, deporteerden de Griekse autoriteiten het gezin naar Turkije met de hulp van Frontex. Omdat de Europese grenswacht echter een louter ondersteunende rol had, besloot de Europese rechter dat Frontex niet verantwoordelijk gesteld kon worden.
Strik reageerde teleurgesteld op de uitspraak: “Volgens de wetgeving is Frontex verplicht om bij elke handeling de mensenrechten na te leven. Bovendien moet het zich terugtrekken uit operaties zodra die naleving niet kan worden gegarandeerd. Toch blijkt dat voor het Hof niet genoeg om Frontex nu aansprakelijk te stellen voor diens rol bij illegale terugkeeroperaties.”
