Ruim twee maanden geleden keurde de Europese Commissie het Poolse herstelplan goed. Vervolgens gaf ook de Raad van de EU groen licht. In die Raad komen de vakministers van de EU-lidstaten bijeen. Het waren de EU-ministers voor Economie en Financiën die zich toen over het Poolse herstelplan bogen. De uitkomst: de Poolse regering zou genoeg inspanningen hebben verricht om de rechtsstaat te verbeteren, en daarom in aanmerking komen voor ruim 36 miljard euro uit het herstelfonds. En daar was niet iedereen blij mee. Na enige stilte gaat de aanval op het besluit tot uitbetaling van die miljarden aan Polen daarom nu verder.
De vier rechtersorganisaties zijn er helder over: “Deze beslissing schaadt de gehele Europese rechterlijke macht en ook de positie van elke individuele Europese rechter,” stellen zij. Ten grondslag daaraan ligt “het beginsel dat uitspraken van het Hof over de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht onvoorwaardelijk en volledig moeten worden uitgevoerd.”
Mijlpalen onvoldoende
De EU-ministers voor Economie en Financiën willen dat Polen aan drie mijlpalen voldoet, voordat het de miljarden uit het herstelfonds ontvangt. Zo moet het bijvoorbeeld de tuchtkamer, waarin Poolse rechters gestraft kunnen worden na uitspraken die voor de regering ongewenst zijn, afschaffen en vervangen door een onafhankelijke rechterlijke instantie. Maar het stellen van de tot dusver gestelde mijlpalen voldoet niet volledig aan de uitspraken van het Europees Hof in 2021. “Het Europees Hof heeft in Luxemburg nog meer uitspraken gedaan over onafhankelijke rechtspraak: in Polen zijn rechters ten onrechte geschorst of ontslagen en die moeten van het Hof onmiddellijk in hun oude positie worden teruggebracht,” zei Prof. Kees Sterk, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht, die heeft bijgedragen aan de totstandkoming van de aanklacht van de vier Europese koepelorganisaties.
Polen heeft de positie van die rechters nog niet hersteld, en de EU-ministers voor Economie en Financiën hebben dat niet als voorwaarde gesteld voor het ontvangen van geld uit het herstelfonds. De vier rechtersorganisaties noemen de voorwaarden van de Raad van de EU daarom te zwak. De Raad van de EU negeert immers het principe dat “de uitspraken van rechters onvoorwaardelijk uitgevoerd moeten worden en dat de uitvoerende macht niet zelf mag beslissen wanneer dat wel en niet wordt gedaan. Er is daarbij nooit ruimte voor het sluiten van politieke compromissen,” aldus Prof. Sterk.
En hoe nu verder? “De kern van de rechtszaak is dat wij willen dat het Europees Hof het besluit van de Raad van de EU om het Pools herstelplan goed te keuren vernietigt. Dan bestaat het niet meer. Ik heb er geen enkele twijfel over dat het Hof zal zeggen dat de uitspraken van vorig jaar uitgevoerd moeten worden,” zegt Prof. Sterk.
Ongenoegen herhaald
Verschillende Europarlementariërs noemden het besluit om het Pools herstelplan goed te keuren en miljarden uit het herstelfonds aan het land uit te keren al eerder een “historische fout”. Er werd zelfs een motie van afkeuring ingediend in het Europees Parlement.
Ook Europarlementariër Sophie in ‘t Veld (D66) keurt het besluit opnieuw af. Zij noemt de aanklacht tegen de Raad van de EU een “goede actie” en roept het Europees Parlement op zich “bij wijze van steun” erachter te scharen.
