Op initiatief van Sophie in ‘t Veld (D66, Nederland), Guy Verhofstadt (Open VLD, België) en Luis Garicano (Cuidadanos, Spanje) vroeg de Renew Europe-fractie in het Europees Parlement maandagochtend een debat aan over dit besluit. Sterker nog, zij vragen steun voor een motie van afkeuring.
Parlement zet volgende stap
Afgelopen week besloot de Europese Commissie om miljarden euro’s uit het Europees herstelfonds aan Polen over te maken. Volgens Brussel heeft de Poolse regering voldoende verbeteringen aangebracht aan de rechtsstaat van het land, waarop de Commissie het Pools herstelplan goedkeurde. In het Europees Parlement klonk uit meerdere hoeken kritiek op het het besluit tot overmaking van dit geld aan Polen. Ook onder Nederlandse Europarlementariërs van D66, GroenLinks, CDA en PvdA ontstonden grote twijfels over de voorwaarden die de Europese Commissie zelf heeft geformuleerd en de huidige handhaving daarvan in de kwestie met Polen. Eén van de voorbeelden is dat de tuchtkamer, die Poolse rechters kon bestraffen na ongewenste rechterlijke uitspraken, wel is verdwenen, maar zou zijn vervangen door een vergelijkbare instantie. De rechtsstaat zou daarmee nog niet volledig hersteld zijn zoals bedoeld in de Europese verdragen, die ervoor moeten zorgen dat de fundamentele normen en waarden van de Europese Unie correct worden toegepast.
De liberale fractie in het Europees parlement, Renew Europe, stelt dat de uitspraken van de Europese rechter onvoorwaardelijk opgevolgd moeten worden. Maar er is volgens de fractie fundamenteel sprake van ongehoorzaamheid door de Poolse regering. In haar artikel “Een oproep tot verantwoording” benadrukt In ‘t Veld de taak van het Europees parlement om de Europese Commissie verantwoordelijk te houden voor haar acties. “Een kritisch Parlement is nooit het probleem, maar een zwijgend Parlement wel”, schrijft ze daarin. De Renew Europe-fractie wil daarom nieuwe stappen ondernemen.
Motie van afkeuring
Van 2 tot en met 4 juni vond in Dublin het partijcongres van de Alliantie van Liberalen en Democraten in Europa (ALDE) plaats. Renew Europe is een voortzetting van de ALDE-fractie in het Europees Parlement. De leden van ALDE, waaronder ook D66 en de VVD in Nederland, vormen de grootste groep binnen de huidige fractie. Tijdens het congres werd zaterdag (4 juni) in een resolutie al opgeroepen om het geld uit het herstelfonds niet aan Polen te verstrekken.
Op maandagochtend (6 juni) ging daarop het officiële verzoek aan steun voor een motie van afkeuring de deur uit. Het indienen van deze motie, ook wel een motie van wantrouwen genoemd, is een fundamenteel recht van het Europees Parlement om de democratische controle van de Europese Unie te garanderen. Om in aanmerking te komen voor een stemming in het Europees Parlement moet tenminste 71 van de leden daarvan dit verzoek ondersteunen. Hierna is een meerderheid van tweederde van de leden nodig, voordat de motie daadwerkelijk politieke betekenis krijgt en er verdere stappen ondernomen worden. Mocht dit gebeuren, dan wordt de gehele Europese Commissie gedwongen af te treden.
In het verzoek van In ‘t Veld, Verhofstadt en Garicano benadrukken de drie Europarlementariërs “het flagrante negeren van meerdere resoluties van het Europees Parlement, meerdere uitspraken van het Europees Hof van Justitie, het gebrek aan unanimiteit binnen de Europese Commissie en de publieke twijfel van vijf Eurocommissarissen op sleutelposities over het besluit.” Eurocommissaris Frans Timmermans (Klimaat) stemde al openlijk tegen dit besluit, waarbij hij steun ontving van Margrethe Vestager (Concurrentie), Ylva Johansson (Binnenlandse Zaken), Didier Reynders (Justitie) en Jourová (Waarden en Transparantie).
De drie stellen dat de Europese Commissie als “hoeder van de Europese verdragen verantwoordelijk is voor de toepassing van de Europese wet onder controle van het Europees Hof van Justitie” en dat “het Europees Parlement de steun voor de Commissie moet intrekken, indien de Commissie-Von der Leyen die rol van hoeder van de Europese verdragen niet meer vervult”.
