“De Unie moet sterker worden.” Zo begint de analyse van het kabinet. Net voor het weekend stuurde het kabinet 29 velletjes papier naar de Tweede Kamer met daarin de analyse over de werking van de Europese Unie, de Staat van de Europese Unie 2024.

Het gaat om een nota met voornemens en verwachtingen. De EU moet voor welvaart en veiligheid zorgen. Dus moet de EU een krachtige geopolitieke rol vervullen de komende tijd. Het kabinet heeft vier hoofdpunten.

Leefbare planeet

De interne markt blijft het vehikel waar de samenwerking op drijft. Maar die markt moet wel weerbaar, duurzaam, eerlijk en concurrerend zijn. De regels moeten zo worden aangepast dat het lonend wordt om in groene en digitale ondernemingen en projecten te investeren. Bovendien moet er de komende tijd volop in cruciale industrieën worden geïnvesteerd, zodat de EU minder afhankelijk wordt van landen zoals China en de Verenigde Staten.  

“Een toekomstbestendige EU is een duurzame EU”, zo schrijft het kabinet. “Extreme weerssituaties als droogte en hevige regenval zorgen vaker voor bosbranden of overstromingen, ook op plekken waar dit eerst zeldzaam was in Europa. We moeten ons collectief inspannen om de planeet leefbaar te houden. Daar hoort een verantwoord klimaat- en milieubeleid bij.”

Europese samenwerking is daarbij nodig om een aantrekkelijk vestigingsklimaat te creëren, zodat groene en digitale start-ups kunnen gedijen. 

Onafhankelijker worden

Zo moet de defensie-industrie verder worden ontwikkeld. Het kabinet ziet steeds meer dreigingen die met elkaar verbonden raken. Het speelveld wordt steeds ruwer en dus moet de Unie vaker een sanctiemiddel inzetten, maar ook moet de afhankelijkheid van grondstoffen, technologie en kritieke infrastructuur worden teruggedrongen.

Dat betekent in de praktijk meer Europese handelsafspraken, maar ook afspraken met kandidaat-EU-lidstaten om te voorkomen dat die in de invloedssfeer van China terechtkomen. Aan al die landen moet een perspectief worden geboden, vindt het kabinet, zonder dat er uitspraken worden gedaan over wanneer dat precies moet gebeuren en wat de voorwaarden zijn.

SCHRIJF JE IN VOOR de DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF ‘DE DAGVANGST’ VAN BERT VAN SLOOTEN

Bescherming rechtsstaat

Geld is een goed middel om veranderingen teweeg te brengen. De Europese Commissie moet, als hoedster van de verdragen, vaker streng zijn (met financiële sancties) als landen zich niet aan de Europese afspraken over de rechtsstaat houden. Dat wordt alleen maar belangrijker als de EU gaat uitbreiden. Verder moet er meer worden samengewerkt om terrorisme, corruptie, georganiseerde misdaad en criminaliteit te voorkomen en te bestrijden. Goed bestuur en vrije onafhankelijke media zijn, zo lezen we in de brief, sleutelwoorden. 

En dan is er nog migratie. Er moeten effectieve afspraken komen met de landen waar de asielzoekers vandaan komen om zo meer grip te krijgen op instroom en terugkeer. Mensen die recht hebben op asiel moeten bescherming krijgen. Hoe nijpend de migratiecrisis ook is, de lidstaten moeten zich wel aan de regels houden.

Geen getwijfel

Het kabinet wil een daadkrachtige EU. Geen getwijfel, maar effectieve besluiten. “Nederland is gebaat bij een Unie met goed functionerende instellingen en sterke lidstaten, zodat geopolitieke ambities waargemaakt kunnen worden en de groene en digitale transities succesvol kunnen worden uitgevoerd.

We willen slimme keuzes, ook als het over het geld gaat. Dat betekent een moderne begroting met meer nadruk op voor Nederland belangrijke terreinen, zoals onderzoek, innovatie, duurzaamheid, veiligheid en migratie. 

En de spelregels voor de euro, het SGP (Stabiliteits- en Groeipact), kunnen alleen veranderen als de begroting van de diverse lidstaten die ook met de euro betalen, op orde zijn. Bovendien moet beter worden toegezien dat landen zich niet via constructies onder de spelregels uit komen. 

De komende tijd zal Nederland verder inzetten op minder verschillen tussen regio’s. En wetten kunnen er alleen komen als er eerst een studie wordt gedaan naar de gevolgen (impactanalyses). 

En dan is er nog de hoeveelheid regels. Dat kan minder. One in one out, wordt dat in goed Engels genoemd. Alleen een nieuwe regel als er een oude verdwijnt. “De toekomst vraagt om een EU die weerbaar is en daadkracht toont, niet in de laatste plaats omdat er grote uitdagingen op de Unie afkomen.

Wie het hele rapport wil lezen, inclusief de antwoorden op de prioriteiten van de Europese Commissie, klik hier.