Nederlandse boeren gebruiken al jaren dierlijke mest met een te hoog stikstofgehalte. Die stikstof zit in nitraat, een stof die in dierlijke mest voorkomt. Volgens Europese regelgeving geldt er een norm van 170 kilogram stikstof per hectare. Voor Nederlandse boeren geldt die niet: door een Europese ontheffing mogen zij 250 kilogram per hectare gebruiken en hoeven dus niet aan de norm te voldoen. In vaktermen heet dit ‘derogatie’.
Nu is er een probleem. Het is onduidelijk is of die derogatie ook in de periode 2022-2025 blijft bestaan. De Europese Commissie heeft daar – nog steeds – geen beslissing over genomen. Mocht deze ‘ontheffing’ worden opgeheven, dan verkeert de Nederlandse landbouwsector in acute problemen: de afschaffing van derogatie kan tot twee derde van het inkomen van een gemiddelde melkveehouder kosten.
Landbouw- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO) stuurde op 18 april een brief aan ministers Staghouwer (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en Van der Wal-Zeggelink (Natuur en Stifstof) met een duidelijke boodschap: zorg dat er voor 1 mei duidelijkheid is over de stikstofnorm, want deze onduidelijkheid duurt al veel te lang. Daarnaast pleit de LTO voor een verlenging van de huidige derogatie met vier jaar. Dat zou betekenen dat er voor Nederlandse boeren niets verandert. Vier jaar is de maximale termijn voor een derogatieverlening. Lidstaten die een derogatie willen, moeten om de vier jaar een verzoek indienen bij de Europese Commissie.
Groene wind
Die aanvraag was voor Nederland nooit echt een probleem, tot dit jaar. Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (SGP) denkt te weten waarom het nu zo lang duurt: “Er waait nu een doorgeslagen groene wind door de Commissie heen”, vertelt hij. “En dat zie je op meerdere terreinen terugkomen. Bijvoorbeeld in de biodiversiteitsstrategie, maar ook in de opstelling van de Commissie ten aanzien van derogatieverzoeken en de nitraatrichtlijn”.
Een alternatief voor de dierlijke mest die de Nederlandse boeren gebruiken is kunstmest. Dat is veel duurder – de landbouwsector moet het immers aanschaffen – en de productie ervan is belastender voor het klimaat. Volgens LTO en Ruissen is het gebruik van dierlijke mest dus juist beter voor de natuur dan het kunstmatige alternatief. “Op het moment dat je boer niet meer de mogelijkheid geeft dierlijke mest uit te rijden op zijn perceel, zal hij die vervangen voor kunstmest”, geeft Ruissen aan. “Dat is qua duurzaamheid absoluut geen verbetering.”
Ruissen wijst ook op de prijs van kunstmest. Die is erg hoog door de hoge energiekosten. Minister Staghouwer pleitte er bij de Europese Commissie al eerder voor om het gebruik van de dierlijke variant in grotere mate toe te staan. “We zouden eigenlijk een omslag moeten maken: we moeten onze afhankelijkheid van kunstmest beperken. Dit zou juist een moment zijn om kunstmest te vervangen voor dierlijke mest”, zegt Ruissen, verwijzend naar de hoge energieprijzen. “En dan moet je eigenlijk beginnen met het overeind houden van die derogatie. Dat gaat dan 250 kg stikstof per hectare naar 170 kg stikstof per hectare. Dan heb je dus veel meer kunstmest nodig om dat te compenseren”.
Nitraatrichtlijn
De Europese Commissie wil dat er daadwerkelijk minder nitraat in het grondwater terechtkomt, en is daarom huiverig met het verlenen van de derogatieverlening. Nederland zou te weinig doen om de gestelde doelen in de Nitraatrichtlijn te bereiken, als je denkt aan de waterkwaliteit. Ten onrechte vindt LTO, omdat dierlijke mest juist beter zou zijn voor de waterkwaliteit. “Alleen al daarom is dat argument van de Europese Commissie zeer zwak”, zegt een woordvoerder van LTO. “De waterkwaliteitdoelen die al bestaan, daar werken we aan. Maar derogatie helpt daar dus juist bij”.
Intussen is het niet aan minister Staghouwer en Van der Wal-Zeggelink om een derogatieverlening toe te kennen. Wel kunnen ze bij de Europese Commissie op zo’n verlening aandringen. Ruissen – die maandag een gesprek had met Staghouwer waarbij dit onderwerp aan de orde kwam – vertelt dat Staghouwer zich inspant voor de Nederlandse boeren. Maar haast is geboden: “Het duurt allemaal al zo lang en de sector zit in grote onzekerheid. Het is heel belangrijk dat er nu snel duidelijkheid komt, en dat de ruimte die er nu is voor dierlijke mest er ook blijft”.
