We moeten onder ogen zien dat de Russen en de Chinezen ons proberen te verzwakken. En dat ze daarbij gebruik maken van de achilleshiel van de Europese samenleving: de digitale infrastructuur. Met die waarschuwing in de achterzak reed VVD-Europarlementslid Bas Groothuis vanuit Brussel op en neer naar Parijs. Zijn boodschap aan het Franse voorzitterschap van de Europese Unie: zorg ervoor dat het gezamenlijke antwoord op de digitale aanval op Europa in handen komt van de voorzitter van de Europese Commissie.
“Cyber moet Chefsache zijn”, zegt Groothuis. Hij maakt zich grote zorgen. De politicus en oud-cyberexpert van het Nederlandse ministerie van Defensie offert er graag een dag aan op om in Parijs persoonlijk de Franse ministers van Financiën, Digitale Zaken en Economische Zaken te waarschuwen.
Europa onder vuur
Hij ziet een Europa dat digitaal onder vuur ligt en te weinig doet aan de digitale verdediging. Politici en bedrijven weten wel dat er wat er gaande is, maar zijn zich volgens hem niet bewust van de ernst van de situatie.
De voorbeelden van de Europese kwetsbaarheden zijn legio: Of het nu gaat om Russische onderzeeërs die verdacht lang in de buurt van onze internetkabels op de bodem van de Atlantische Oceaan rondvaren. Of om de aanwezigheid van Chinese hardware in het hart van onze 5G-netwerken. Of om de anonieme internetpiraten die vanuit Moskou en Sint-Petersburg ransomware afvuren op Europese bedrijven. We zien het gebeuren, maar we doen te weinig.
Groothuis was een van een handvol Europarlementariërs die het Franse voorzitterschap had uitgenodigd voor een ronde tafel-discussie over ‘digitale soevereiniteit’. Samen met mensen uit de wetenschap, het bedrijfsleven en mensen van het Europees Cyber Security Agentschap (ENISA) ging het over de vraag hoe we het probleem oplossen dat Europa te veel leunt op digitale techniek die afkomstig is uit andere delen van de wereld. Vaak uit landen ‘die niet het beste met ons voor hebben’, zo Groothuis.
Ransomware uit Rusland
De Verenigde Staten pakken het beter aan dan Europa, vindt hij: “De Amerikaanse president Biden vroeg al om opheldering bij president Poetin over de gijzelsoftware die vanuit Rusland de Westerse wereld in wordt geslingerd. En hij trok tegenover zijn Russische collega rode lijnen. Maar Von der Leyen heb ik er nog nooit over gehoord”, zegt Groothuis. Dat moet anders, want Rusland is een vrijhaven voor internetpiraterij.
Naast politieke actie stelt Groothuis ook voor dat er geïnvesteerd wordt in publieksvoorlichting over de grote schade die ransomsoftware aanricht bij burgers en bedrijven. Hij pleit er bijvoorbeeld voor dat er een Europees online bewakingssysteem komt dat ingrijpt als je vanaf je laptop een verdachte website bezoekt. “Niet om je tegen te houden, je kan de website wel op, maar niet nadat je een waarschuwing ontvangen hebt dat er met de link waar je op geklikt hebt mogelijk wat mis is”, zo pleit Groothuis.
Digitale oorlog onder water
Ransomware is economisch schadelijk, maar niet alleen de economie ligt digitaal onder vuur vanuit Rusland. Groothuis zegt dat de anonieme bendes die losgeld eisen na het hacken van een computersysteem in werkelijkheid een instrument zijn van het buitenlands beleid van het Kremlin. De digitale aanval eind vorige maand op Oekraïne zou daar een voorbeeld van zijn.
Dat Rusland internetsabotage ziet als een militair wapen is ook te zien aan het gedrag van hun onderzeeërs. Groothuis: “Steeds vaker zie je dat Russische onderzeeërs lang boven onze internetkabels liggen. De dreiging is dat ze daar zaken aanbrengen om sabotage mee uit te voeren”. Het is volgens hem niet ondenkbaar dat in het geval van een groot conflict, Rusland de verbindingen tussen Europa en de VS doorknipt. De gevolgen voor het functioneren van ons internet (en dus van onze samenleving) zouden rampzalig zijn.
Dat Poetin hier scenario’s voor heeft ontwikkeld, leest Groothuis ook in een merkwaardige oefening die Rusland in 2019 uitvoerde: “Zij hebben twee keer geoefend wat er gebeurt als ze zichzelf volledig afsluiten van het internationale internet”. Groothuis vindt dat de Europese landen het gevaar van de digitale duikbootoorlog niet serieus nemen: “Ik wil dat actief onderzocht wordt wat die boten daar doen!”.
Chinese luistervinken
Het tweede land waar Europa zich kwetsbaar voor heeft gemaakt is China. Dat apparaten van het Chinese bedrijf Huawei in het hart van de Europese 5G-netwerken zit, is hem een doorn in het oog.
“Elk Chinees bedrijf kan gedwongen worden om data af te staan aan de Chinese overheid”, roept Groothuis telefonisch in herinnering. Als Europa, zoals Frankrijk wil, soeverein wil zijn op het internet, dan zullen we moeten investeren in eigen hard- en software en onze netwerken moeten afschermen. Het is echt geen toeval dat China graag communicatietechnologie levert aan Europese telecombedrijven. “De Chinese overheid heeft een enorme datahonger”, zegt Groothuis.
Harde Europese wetgeving die verbiedt dat buitenlandse technologie gebruikt wordt in onze strategische netwerken is er nog niet. Wel is er een zogenaamde Europese ‘toolbox’ waarmee een aantal landen (waaronder Nederland) Huawei buiten de deur houdt. Maar genoeg lidstaten werken wel met het Chinese bedrijf samen.
“Europa wordt zo een lappendeken”, waarschuwt Groothuis, “terwijl de dreiging overal hetzelfde is”. Dat de Europese Commissie zegt dat dit aan de lidstaten is, schiet volgens hem te kort. Het gaat niet alleen om de nationale veiligheid, maar ook om het functioneren van de interne markt.
“In Europa krijg je problemen met de interne markt als telecombedrijven elkaar niet meer vertrouwen”, volgens Groothuis. Want hoe kan je nog roaming toestaan als een telecombedrijf in het ene land niet met Huwawei-techniek mag werken, terwijl het in een ander Europees land gewoon onderdeel is van het netwerk?
