Het langverwachte debat tussen presidentskandidaten Donald Trump en Kamala Harris was vannacht een feit in de Verenigde Staten. Harris neemt de winst mee naar huis, maar de peilingen liggen nog steeds enorm dicht bij elkaar. Het is nog verre van zeker wie in november de nieuwe Amerikaanse president wordt.
Wie uiteindelijk ook zal winnen, geopolitieke relaties worden ongetwijfeld opgeschud. Ook in Europa zullen we de gevolgen hiervan ondervinden. Toen Trump de verkiezingen won in 2016 werd Europa meegezogen in een handelsoorlog met Amerika en stapte de VS uit het Parijs-klimaatakkoord. De geschiedenis zou zich zomaar kunnen herhalen. Maar ook als Harris verkozen wordt, moet de EU zich schrap zetten.
Geopolitieke vakantie
We zijn veel te laat begonnen met voorbereidingen op een mogelijke tweede ambtstermijn van Trump, vindt professor Hylke Dijkstra. Hij is hoogleraar Internationale Veiligheid en Samenwerking aan de Universiteit van Maastricht. Hij merkte op dat de eerste Trump-termijn onverwacht was, iedereen was even heel alert. “Maar op het moment dat Biden gekozen werd, is iedereen in Europa weer op geopolitieke vakantie gegaan”, aldus Dijkstra. Hetzelfde geldt voor de campagne nu. “Wat mij erg opvalt, is dat sinds het terugtreden van Biden in de presidentiële race, en de kandidatuur van Kamala Harris, men het in Europa niet meer over ‘Trump-proof’ heeft”, stelt Hylke. Europa heeft te veel vertrouwen in Harris’ winst, en dat zorgt ervoor dat we niet goed voorbereid zijn.
“Het is duidelijk dat het voor Europa het bestcasescenario zou zijn als Kamala Harris de verkiezingen wint”, benadrukt de professor. Maar de tijd dat Amerikaanse presidenten echt pro-Europa waren, is volgens Dijkstra voorbij. “Een sterke trans-Atlantische band is er bij Harris niet met de paplepel ingegoten zoals bij Biden” merkt hij op. Naast het feit dat Biden erg politiek betrokken was bij de Koude Oorlog, komt hij ook uit Pennsylvania, in het oosten van de VS. Harris daarentegen komt uit Californië, aan de westkust. Daar zijn ze minder Europa-georiënteerd en meer verbonden met Azië en Latijns-Amerika. Europa moet zich dus schrap zetten voor veranderende geopolitieke banden met de VS, en dat begint bij het ontwikkelen van een grotere zelfstandigheid of ‘strategische autonomie’.
Een NAVO zonder Amerika?
Al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog is Europa militair afhankelijk van de VS. Een van de grootste samenwerkingen waaruit dit blijkt: de NAVO. De Europese bijdrage is veel lager dan die van Amerika. Trump ziet niet meer zoveel in de NAVO, vooral niet in het principe van de gemeenschappelijke verdediging. Hij vindt het onzin om verantwoordelijk te zijn voor de veiligheid van Europa, en flirt constant met het idee de VS uit NAVO te laten stappen.
Prof. Dijkstra relativeert Trumps bedreigingen: “Uit de NAVO gaan, gaat institutioneel niet zomaar. Er zijn heel wat juridische procedures voor nodig binnen de Verenigde Staten om dat voor elkaar te krijgen.” Maar het gevaar dat Trump dat als chantagemiddel gebruikt om andere zaken voor elkaar te krijgen, verdwijnt daarmee niet zomaar. Met deze onzekerheid wordt een minder grote afhankelijkheid van de VS op gebied van veiligheid en defensie dringend. Daar zijn we in ieder geval al mee bezig: zowel het Europees Parlement, als de Commissie en de lidstaten hebben hun budget vergroot op gebied van defensie.
Als Kamala Harris de volgende president wordt, hoeven we ons iets minder zorgen te maken: zij is een groot voorstander van de NAVO. Wel zal zij waarschijnlijk verwachten dat wij meer uit gaan geven aan defensie binnen de NAVO, en hetzelfde geldt voor onze steun aan Oekraïne. Onder Trump is de toekomst van Oekraïne veel onzekerder. Want hoewel Trump in het debat zei dat hij de oorlog wil beëindigen, wilde hij ook weer niet zeggen dat hij hoopt op een Oekraïense winst.
Chinese dreiging
Het Draghi-rapport dat maandag verscheen was erg duidelijk: om competitief te blijven als continent moeten we fors investeren in duurzame industrie. Concurrentie uit China en de VS op gebied van bijvoorbeeld duurzame technologie.
Voor Amerika vormt China nu de grootste bedreiging voor de nationale veiligheid en handel. Hylke Dijkstra benadrukt dat dit Europeanen in een lastige positie kan brengen als Trump wint: “Het kan zomaar zijn dat Trump zegt: ‘Kies maar tussen ons en China’. En dat hij Europa sancties oplegt als we met de Chinezen blijven handelen.” Daarnaast kan Donald Trump weer op dezelfde voet verdergaan op gebied van de tarieven-handelsoorlog. Hierbij legden Amerika en de EU elkaar voornamelijk invoerheffingen op met als doel elkaars economie pijn te doen. Dit kan EU-lidstaten dus een grote economische klap bezorgen. Ook als Harris aan de macht komt, zullen beschermende maatregelen vanuit de VS tegen China waarschijnlijk niet uitblijven. Ondanks de verkiezingsuitslag is er dus een groot risico op verhoogde spanningen tussen Europa en China.
Als Harris aan de macht komt zijn de komende vier jaar redelijk voorspelbaar. Wat een nieuwe Trump-ambtstermijn zal brengen is daarentegen onzeker. Zoals Hylke Dijkstra zegt: “Onder Harris zal er veel meer duidelijkheid, diplomatie en regulier overleg zijn; minder chaos dan onder Trump.”
