Tijdens de slotceremonie van de Conferentie over de Toekomst van Europa, waarin de aanbevelingen van burgers over Europa gepresenteerd werden, riepen de Franse president Macron, Ursula von der Leyen (voorzitter van de Europese Commissie) en Roberta Metsola (voorzitter van het Europees Parlement) op tot een Europese Conventie.
In zo’n conventie komen lidstaten en EU-instellingen bijeen om het over hervormingen te hebben, sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon (2009) is er geen Europese conventie meer geweest. De kopstukken maakten in hun toespraak duidelijk dat ze het in die conventie vooral willen hebben over een grote verbouwing van de EU-verdragen. Dit moet ervoor zorgen dat de voorstellen van de burgers soepel doorgevoerd worden.
325 voorstellen
Vanuit de burgers kwamen er 325 voorstellen om de Europese Unie te hervormen, zoals een gemeenschappelijke Europese strijdkracht, invoering van het recht op gezondheidszorg voor alle EU-burgers en transnationale kieslijsten.
Met een grote meerderheid stemde het Europees Parlement al in met deze voorstellen, maar doorvoeren is een ander verhaal. Een aantal van de voorstellen zijn in strijd met de huidige Europese verdragen. Het is aan de regeringsleiders om de verdragen open te breken en de wijzigingen door te voeren. Daarom riepen Macron, Metsola en Von der Leyen in hun toespraken in Straatsburg op tot een Europese Conventie om dit mogelijk te maken.
Logische volgende stap
Het is volgens Metsola een logische volgende stap. De Conferentie over de Toekomst liet volgens de voorzitter van het Europees Parlement zien dat er een kloof is tussen wat mensen willen en wat Europa op dit moment kan bieden.
Ook Von der Leyen gaf in haar toespraak aan dat de Unie nu aan zet is, om zo te laten zien dat de burgers gehoord worden. In de toekomst wil de commissievoorzitter burgerpanels meer tijd en middelen geven om aanbevelingen te doen, voordat bepaalde belangrijke wetgevingsvoorstellen worden ingediend. “Want de democratie houdt niet op bij verkiezingen,” voegde Von der Leyen hieraan toe.
In haar toespraak sprak Von der Leyen zich in het bijzonder uit tegen het vetorecht. Ook volgens de burgerpanels moet hier een einde aan komen. Wat Von der Leyen betreft, behoort een wijziging in de verdragen om het vetorecht eruit te halen ongetwijfeld tot de mogelijkheden. Het principe waarbij alle lidstaten het unaniem eens moeten zijn om een voorstel rond defensie of buitenlands beleid in Brussel erdoor te krijgen, zou dan verdwijnen.
Geen taboe
De Franse president is ook voorstander van deze conventie. Een wijziging van de Europese verdragen was voor Macron nooit een taboe, maar in Straatsburg wierp hij het voor het eerst formeel op, ten overstaan van een groot Europees publiek.
Macron gaat zelfs nog een stap verder en loopt alvast vooruit op de voorstellen van de burgerpanels. Als er dan toch aan het verdrag gesleuteld wordt, wil de Franse president het ook hebben over het recht van het Europees Parlement om wetsvoorstellen te initiëren. Nu heeft enkel de Europese Commissie die bevoegdheid.
Tegenkamp
De conventie die moet leiden tot het aanpassen van de Europese verdragen heeft de instemming van veertien lidstaten nodig, ofwel de meerderheid plus één. Nog voordat Macron zijn laatste woorden sprak, kwamen dertien landen uit voornamelijk Noord- en Oost-Europa met een brief waarin ze schreven tegen een wijziging van de Europese verdragen te zijn.
Van de Nederlandse minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken) hoeft een verdragswijziging niet perse, zo gaf hij aan in zijn Europaspeech in Maastricht, maar Nederland ondertekende de brief niet.
De dertien lidstaten, waaronder Denemarken, Tsjechië en Polen, bedanken in hun brief de burgers voor een democratisch debat en hun inspirerende ideeën, maar zijn tegen ‘ondoordachte en voorbarige’ verdragswijzigingen. Het zou volgens de landen ‘politieke energie’ weghalen van de geopolitieke uitdagingen waarvoor de Europese Unie op dit moment staat, zoals de oorlog in Oekraïne. Geen tijd voor institutionele discussies zeggen de landen.
Verschillende snelheden
Het nieuws dat deze brief op de dag van de slotceremonie van de Conferentie over de Toekomst gepubliceerd zou worden, ging al rond al in de Europese achterkamers. En daar anticipeerde de Franse president op in zijn speech. Macron gaf deze lidstaten een duidelijke boodschap in Straatsburg: “Als jullie niet willen helpen, ga dan op z’n minst uit de weg en lig niet dwars.”
De Franse president beschreef in zijn toespraak een Europa met verschillende snelheden, waarin de meest sceptische en de meest aarzelende het tempo vertragen. “Het weerhoudt ons om ambitieuzer te zijn,” zei Macron in zijn speech.
