Het was gisteravond opgelucht ademhalen voor de Brusselse coalitiepartijen. De gevreesde ruk naar rechts bleek bij de eerste prognoses van de Europese verkiezingsuitslag al uit te blijven. Terwijl de politieke families die de afgelopen vijf jaar samen beleid maakten zich voorbereid hadden op een groot (radicaal-)rechts blok in het Europees Parlement, bleek dat aan het eind van de avond toch niet zo te zijn. Ja, de eurokritische ECR en nationalistische ID zijn gegroeid, maar de traditionele coalitie van christendemocraten (EVP), sociaaldemocraten (S&D) en liberalen (Renew) is nog steeds groot genoeg om de touwtjes ook de komende vijf jaar in handen te hebben.
Wie heeft er nu gewonnen?
De EVP, waar het CDA in zit en naar alle waarschijnlijkheid NSC en BBB straks ook, komt zelfs hoger uit dan voorheen. De fractie eindigde de vorige termijn met 176 zetels en kan na de verkiezingen van afgelopen week rekenen op 184 zetels. Belangrijk om in gedachten te houden: het hogere aantal zetels heeft er ook mee te maken dat er nu meer zetels in het Europees Parlement te verdelen zijn. 720 in totaal, in plaats van de 705 van de afgelopen jaren. De S&D blijft even groot:139 zetels. 5 daarvan komen van PvdA-kandidaten. En de Linksen krijgen er zelfs een zetel bij. Ze scoren er nu 37. Voor de verkiezingen waren dat er 36. Een van die zetels gaat naar Anja Hazekamp, die namens de Partij voor de Dieren terug naar Brussel komt.
Renew en de Groenen zijn de grootste verliezers. De liberalen (Renew) hadden voor de verkiezingen nog 102 zetels, maar zijn gisteren teruggevallen naar 80. De VVD versterkt de Renew-gelederen de komende vijf jaar met 4 zetels en D66 met 3. En de Groenen, waar GroenLinks bij aangesloten is (4 zetels), kunnen de komende tijd maar 52 Europarlementariërs naar Brussel sturen. Hiervoor hadden ze 71 zetels. Beide Europese fracties raken dus 20 zetels kwijt.
De grootste groei zit, ondanks dat de EVP en S&D de grootste blijven, zoals voorspeld aan de rechterkant. De ECR-fractie, waar de SGP (met 1 zetel) deel van uitmaakt, groeit licht. Ze gaan van 69 zetels naar 73. De nationalistische ID-fractie, waar de PVV zich waarschijnlijk (met 6 zetels) aansluit, heeft het meeste profijt gehad. Zij kunnen rekenen op 58 zetels. Voor de verkiezingen hadden ze er nog 49.
Komt de aardverschuiving later?
Maar de zetelaantallen per Europese fractie zijn nog niet definitief. De komende weken gaan alle nationale partijen die zetels behaald hebben, met elkaar onderhandelen en zal het een en ander verschuiven. Zo is er de Duitse radicaal-rechtse AfD, die deze verkiezingen 15 zetels wist te bemachtigen. Ze werden voor de verkiezingen nog uit de ID-fractie gezet door de Franse Marine Le Pen. De vraag is nu of ze zich bij een andere fractie aansluiten, of samen met andere partijen een nieuwe fractie oprichten.
En ook aan de linkerkant kan er nog groei plaatsvinden. Zo zijn de twee zetels die Volt Nederland haalde, nog niet meegeteld bij de bestaande fracties, terwijl de Duitse Volt-Europarlementariër Damien Boeselager de afgelopen vijf jaar wel bij de Groenen aangesloten was. Volt twijfelde in 2019 nog tussen de Groenen en Renew, en liet de keuze afhangen van een referendum bij alle Europese Volt-leden. Dat gaat ook dit jaar weer gebeuren, zegt Anna Strolenberg, de nummer 2 van Volt Nederland. De Groenen of Renew kunnen daardoor dus nog op aantal extra zetels rekenen. En ook lijsttrekker van de Groenen, Bas Eickhout, die duidelijk ontevreden was met de uitslag, nuanceert. Er zijn allerlei nieuwe partijen die zich waarschijnlijk bij de Groenen aansluiten, legde hij uit.
Hoe gaat het verder?
Hoewel de EVP, met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen aan kop, tijdens de verkiezingen nog zinspeelde op een samenwerking met rechts, was die toon na de eerste uitslagen meteen anders. Tijdens een speech refereerde Von der Leyen aan de constructieve samenwerking met de liberalen en sociaaldemocraten de voorbije vijf jaar. En die wil ze doorzetten. “Voor een sterk en daadkrachtig Europa.” Manfred Weber, de christendemocratische leider in het Europees Parlement, verklapte het enkele minuten eerder al aan journalisten. “Wij willen door met onze traditionele partners.”
Toch betekenen de uitspraken van Von der Leyen en Weber niet dat rechtse fracties, zoals de ECR, compleet buiten de boot gaan vallen. Afhankelijk van de onderhandelingen over wie zich bij welke fractie aansluit, zou een rechts blok met EVP, ECR, ID en mogelijk nieuwe groepen alsnog een meerderheid kunnen vormen. En zelfs als die nieuwe partijen zich niet consolideren is er altijd nog de rechterkant van de liberale Renew-fractie, die ook de afgelopen vijf jaar wel eens tegen de progressieve lijn van hun collega’s in stemde.
