Post uit Brussel: Is verkrachting Europees?

Een bindende EU-wet, zoals er elke maand wel enkele worden uitonderhandeld tussen 27 landen, trekt meestal weinig vuur. Soms komen de onderhandelingen ineens in het nieuws. Dat is meestal als een land, partij of als georganiseerd belang geen gelijk dreigt te krijgen – en via de media aan de bel trekt. Dat gebeurde deze week bij de nieuwe EU-wet over geweld tegen vrouwen, al een jaar regelmatig besproken tussen regering en Tweede Kamer. Maar nu Europarlementariërs en vrouwenrechtenorganisaties de media opzochten, stelde D66 deze week schriftelijke vragen.

4 min. leestijd

‘Brussel besluit’ , zoals het adagium luidt, maar alleen op zaken die landen beter gezamenlijk kunnen regelen, dan apart. Denk aan luchtverontreiniging, vluchtelingen of arbeidsmigratie. Hoe zit dat met het strafbaar stellen van verkrachting? Is dat een Europese zaak? Moeten we via Brussel regelen dat alle landen stevige wetgeving op dit vlak krijgen, ‘ harmonisatie’  heet dat? Organisaties als Amnesty International, de PvdA en de vrouwenlobby, vinden van wel. Ze pleiten in de media voor een bepaling in een concept-EU-wet, waar nu een jaar over is onderhandeld en D66 stelt naar aanleiding van dat artikel Kamervragen over de onderhandelingen.  

Jaar

De wetstekst, de ‘richtlijn strafbaarstelling geweld tegen vrouwen’ die de Commissie presenteerde, ligt al ruim een jaar op de stapel ‘Post uit Brussel’ bij de volksvertegenwoordigers met de justitieportefeuille. Het komt niet uit de lucht vallen. De Kamerleden behandelden de eerste tekst vorig voorjaar, samen met het standpunt van de coalitie.  Na de Kamerbehandeling gaat zo’n ‘BNC-fiche’ in de tas van de onderhandelaars (de minister) met de eventuele moties die het parlement aanneemt.  

Moties kwamen er niet op dit wetsvoorstel. De Kamerleden vroegen wel of een aantal ambtenaren van het ministerie een uitleg wilden komen geven. Die kwamen, op 24 mei, en gaven een uitleg van de artikelen en het Europese beleidsproces. Hun PowerPoint kun je downloaden van de site van de Tweede Kamer. 

Nog te bespreken

Daarna kwam de wet op het stapeltje ‘nog met de minister bespreken’, en dat gebeurde in juni. Alleen de SP trok over deze concept-wet aan de bel. Het tegengaan van verkrachting is een schone zaak, maar… was dit wel aan Brussel? De minister bepleitte in een lang antwoord dat het zeker zo was.  Daar liet de Kamer het verder bij; er kwam geen ‘subsidiariteitstoets’ op de richtlijn. Drie andere nationale parlementen, de Spaanse Cortes, Tsjechische Senaat en de Bondsdag klommen wel in de pen naar de Commissie. Je kan de kritische parlementaire analyses van de 52 artikelen van de conceptwet teruglezen in het Europese dossier. 

Toen was het aan de 27 onderhandelaars die de hoofdsteden vertegenwoordigden. In raadswerkgroepen kwamen die vaak bijeen. Gelukkig werd aan de Haagse zorgen over uitvoerbaarheid van de regels tegemoet gekomen, schrijft de minister in regelmatige updates van die onderhandelingen, in jargon: de ‘geannoteerde agenda’s JBZ-raad’. Maar het vijfde artikel van de 52 was wel discutabel. De Commissie had daarin de strafbaarstelling van verkrachting voor kinderen en vrouwen voorgesteld. In Nederland staat de strafbaarstelling van verkrachting niet ter discussie. We hebben net een nieuwe nationale wet, die stelt dat er sprake moet zijn van wederzijdse instemming.  Maar… moet de EU dit regelen? De Europese juristen trokken aan de bel. Hier gaat Europa niet over, oordeelden ze.  

Kritisch advies

Het kabinet nam met een grote meerderheid van de lidstaten dit kritische advies alsnog over. Europa moet niet gaan over deze strafbaarstelling. De tekst van de concept-richtlijn, schreef Yesilkoz aan de Kamer voor de laatste vergadering met haar 26 collega’s, vormt volgens Nederlandse onderhandelaars een goed resultaat. Alleen de VVD en CDA hadden nog een vraag over de richtlijn, vooral de uitvoerbaarheid, niet over deze ‘ subsidiariteitsvraag’ .  Na de Raad kwam er een verslag naar het nationale parlement. Daarin wordt de manier waarop de richtlijn met Nederlandse steun werd aangenomen precies beschreven. Ook dit verslag riep geen vragen van de fracties op. 

Maar toen ging het stuk naar het Europees Parlement, en werd de bel geluid door de Europarlementariërs en strijdsters voor vrouwenrechten.  

De NOS pakte het graag op.

NOS

Het artikel in de app, die veel Nederlanders lezen, roept kritische reacties op social media op. Met name vanwege het frame dat Nederland zich met Hongarije, Bulgarije tegen de wet zou ‘verzetten’. Twee D66-Kamerleden klommen deze week in de pen. Hoe zat het met die onderhandelingen, met die uitsluiting, met die coalitie? Over  de eerdere Haagse behandeling wordt niet gerept. De ambtenaren van het ministerie weten wat hen te doen staat. Knippen en plakken van eerdere agenda’s en verslagen, en nog maar eens uitleggen dat deze inzet voor de Raad uitgebreid met de Kamer is gedeeld. 

In een eerdere versie werd de Europese ministerraad – waarin minister Yeşilgöz en haar ambtenaren een jaar lang over deze wet onderhandelde  – trouwens verward met de Europese Raad. Da’s een ander, eivormig gebouw, naast dat van de ministers, waarin premier Rutte en de 26 regeringsleiders vaak bijeen komen. Die hebben het tot nu toe nog niet over dit thema gehad. Maar het NOS-artikel is inmiddels gecorrigeerd. En de discussie op het hoogste politieke niveau volgt misschien alsnog, als het vrouwenrechten-vuurtje verder wordt opgestookt, via de media of het parlement.