De recente plannen van de Europese Commissie om natuurherstel strenger wettelijk vast te leggen, leiden tot discussies in het kabinet. Het voorstel, gepresenteerd in juni afgelopen zomer, heeft als doel “beschadigde ecosystemen te herstellen en de natuur in heel Europa terug te brengen”. Hard nodig, volgens natuurorganisaties. De Tweede Kamer vreest verdere inperkingen bij het uitgeven van vergunningen voor bouw- en infrastructuurprojecten.

Rampzalige gevolgen

Het grootste knelpunt is het zogeheten ‘verslechteringsverbod’. Dit houdt in dat herstelde leefgebieden van diersoorten niet verder achteruit mogen gaan, ook wanneer dit landbouwgrond of stedelijk gebied betreft. Zowel de regering als de Tweede Kamer vrezen dat het hierdoor moeilijker zal worden vergunningen uit te geven, bijvoorbeeld in de bouw.

Onlangs nam de Tweede Kamer met een krappe meerderheid een motie van BoerBurgerBeweging (BBB) aan, die stelt dat het verslechteringsverbod “desastreus” kan uitpakken voor infrastructuur- en woningbouwprojecten, evenals voor de energietransitie. Ook minister van Natuur en Stikstof Christianne van der Wal sluit zich hierbij aan: in een brief gaf zij aan de uitvoerbaarheid van het plan te betwijfelen aangezien vergunningsaanvragen, onder andere in de bouw, al beperkt zijn door de stikstofcrisis.

Uitweg uit de stikstofcrisis

Maar natuurorganisaties, waaronder Natuur & Milieu en het Wereld Natuur Fonds, benadrukken dat het om een netto-verbetering van de groene ruimte gaat. Steden en dorpen mogen dus hun natuur verplaatsen en onderling uitwisselen, zolang het totaal maar gelijk blijft. Dit zou het mogelijk maken ergens groen weg te halen voor een bouwproject op voorwaarde dat het er op een andere plek weer bijkomt.

Daarnaast benadrukken de natuurorganisaties dat deze wet mogelijkheden biedt de “samenhangende crises op het gebied van biodiversiteit, klimaat en verontreiniging” doelgericht te bestrijden. De plannen bieden daarmee juist concrete handvaten voor het oplossen van de stikstofcrisis, waarbij natuurherstel ook centraal staat. De wet mag dan ook niet worden afgezwakt, want ook dat heeft rampzalige gevolgen, stellen zij in een oproep die eergisteren verscheen op Nature Today.

Petitie

Ook buiten de Tweede Kamer laat de natuurherstelwet niet iedereen onberoerd. Jeroen Candel, hoofddocent landbouw- en voedselbeleid aan de Wageningen Universiteit, is onlangs een petitie gestart tegen het afzwakken van het verslechteringsverbod. “In Europa is ongeveer tachtig procent van de leefgebieden aangetast”, zegt hij. “Dit is ernstig, want wij zijn afhankelijk van deze gebieden voor schone lucht, water, voedselproductie en de opslag van CO2 in de bodem.”

Over het argument dat meer regelgeving, zeker buiten bestaande natuurgebieden, het probleem alleen maar ingewikkelder maakt, is hij kort: “De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit [Piet Adema, red.] zegt dat verder wettelijk vastleggen van natuurbescherming het herstel van de natuur tegenwerkt. Echter zien we dat wanneer we die natuur niet beschermen, de economische belangen het winnen en de natuur almaar verder achteruit gaat”.

Europese steun

Hoe de meningen over de natuurwet binnen Europa verdeeld zijn, moet nog blijken. Paul Steens, Europees diplomaat, laat weten dat veel lidstaten positief zijn over de nadruk op natuurherstel in de plannen: “Hiervoor ging het veelal over behoud van de natuur, maar de meeste lidstaten lijken het erover eens dat dat niet voldoende is”. Er lijkt dus voorzichtige eensgezindheid over het feit dat de natuur, ook in landbouwgebieden, dorpen en steden, hersteld moet worden. Of er zorgen zijn over hoe dit praktisch uit zal pakken, durft hij niet te zeggen.

Heel snel zal het overigens niet gaan: ook in Nederland zal de wetgeving nog officieel beoordeeld worden. Eind dit jaar volgt er een ‘snelle scan’ van de gevolgen voor de bouw, transport, infrastructuur en de energietransitie, laat het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit weten. En dan moeten de lidstaten nog beginnen met de onderhandelingen.