Nood breekt wet. En daarom maakt de Nederlandse regering een ommezwaai. Energieminister Rob Jetten pleit in Brussel voor Europese coördinatie bij de inkoop van aardgas. De D66-minister wil voorkomen dat de lidstaten van de Europese Unie elkaar op de overspannen gasmarkt gaan beconcurreren. “Gecoördineerde inkoop kan voor de prijzen interessant zijn voor alle Europese consumenten,” zei hij tegen de pers.

Jetten heeft tijdens overleg met zijn Europese collega’s aangeboden dat Nederland het voortouw neemt bij het opzetten van een Europees systeem voor gecoördineerde gasinkoop: “Nederland heeft heel veel ervaring in huis als het gaat om het inkopen van energie,” aldus de minister. “Dat geldt ook voor een aantal andere Europese landen. Dus we hebben gezegd: laten we nu experts uit Nederland, Duitsland en Frankrijk bij elkaar zetten om te kijken hoe we dit zo goed mogelijk kunnen doen.”

Geen gezamenlijke inkoop, wel samen plannen

Jetten spreekt expliciet van ‘coördinatie’ bij de inkoop, niet over het daadwerkelijk gezamenlijk inkopen van gas. Dat zal iedereen uiteindelijk zelf moeten organiseren. Toch is de samenwerking op een gasmarkt die eigenlijk een vrije markt zou moeten zijn, opmerkelijk. Het is opnieuw een Europees taboe dat sneuvelt als gevolg van de oorlog in het oosten van Europa. “De afgelopen drie weken is heel veel op zijn kop gezet,” aldus Jette. “Ik vind ook dat ik als energieminister er alles aan moet doen om op de volgende winter voorbereid te zijn. Dat vraagt soms om onorthodoxe maatregelen.”

Als aan het begin van de volgende winter de Europese gasvoorraden voor 90% op peil zijn, is er genoeg gas in huis om ook bij een koude winter een eventuele boycot door Rusland het hoofd te kunnen bieden. Europa werkt daarom aan een systeem om de gasbedrijven zo ver te krijgen dat ze voldoende voorraad aanleggen. Jetten daarover: “Met de hoge gasprijzen die we nu zien, gaat het bedrijfsleven dat waarschijnlijk niet uit zichzelf doen. Dus het Nederlandse kabinet is bereid om het bedrijfsleven daarbij te helpen met financiële garantstellingen voor het inkopen van dat gas of door één partij aan te wijzen die het gas moet inkopen.”

De opslag van Gazprom was leeg

De afgelopen winter stond het er niet goed voor met de Europese gasreserves. Dat kwam mede doordat het Russische Gazprom, dat actief is op de Europese markt voor gasopslag, zijn eigen voorraden niet had aangevuld. In Nederland huurt Gazprom 40% van de gasopslag Bergermeer bij Alkmaar. Het is de grootste ondergrondse gasopslag in Europa. 

Maar het Russische bedrijf, dat voor iets meer dan 50% in handen is van de Russische staat, heeft “geen gebruikt gemaakt” van zijn 40%-gebruiksrecht op deze opslag,” schreef Jetten deze week aan de Tweede Kamer. “Ik denk dat we allemaal wel ideeën hebben over waarom Gazprom in heel Europa te weinig gas in voorraad heeft gehouden de afgelopen winter. Maar dat is speculeren,” zei hij vandaag.

Wat is uw idee daarover?

“Ik heb daar allerlei gedachtes bij, maar dat heeft volgens mij niet zo veel zin voor een antwoord op de vraag hoe we ons op de volgende winter moeten voorbereiden. We moeten er serieus rekening mee houden dat Gazprom ook voor het komende jaar die verantwoordelijkheid niet gaat nemen. Dus we zullen zelf aan de bak moeten.”

Knikkert u Gazprom dan nu uit de gasopslag in Bergermeer?

“Tot nu toe is er met de energiesancties gezocht naar een goed evenwicht tussen het raken van Rusland aan de ene kant en leveringszekerheid in Europa aan de andere kant. Hoe we daarmee omgaan moet echt in dat licht bekeken worden.”

Maar kunt u de Nederlandse gasopslag laten vullen tot 90% als u de rechten van Gazprom op zijn aandeel in de opslag in stand houdt?

“Wij zijn nu alles aan het bekijken om ervoor te zorgen dat die opslagen goed gevuld zijn. Maar als u het niet erg vindt, ga ik daarover niet in detail, want dat zou in het voordeel zijn van mensen die we dat inzicht nu niet willen geven.”