Wat hebben gemeenten met Europa te maken? Waarom slaagt de ene gemeente er wel in om subsidie uit Brussel te krijgen, terwijl de andere met lege handen blijft staan? En speelt Europa een rol bij de stembusgang volgende week? Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen belicht Brusselse Nieuwe elke dag een Europees aspect van de relatie tussen gemeenten en Europa.

Het Europees Comité van de Regio’s, ooit van gehoord? Door dit comité kan Europa opereren als decentrale overheid. Vanuit de gebouwen in Brussel, Luxemburg en Straatsburg is er weinig zicht op wat er op lokaal niveau gebeurt in Europa, maar door het comité is dat probleem opgelost. Het is een politiek adviesorgaan van de Europese Unie waarmee het lokale en regionale bestuur in elke lidstaat op Europees niveau wordt vertegenwoordigd.

Het is de Europese spreekbuis van regio’s en steden. Het comité vertegenwoordigt lokale en regionale overheden in de hele Europese Unie. Het brengt advies uit over nieuwe wetten die gevolgen hebben voor regio’s en steden, wat ongeveer zeventig procent van alle EU-wetgeving is.

Waarom is het opgericht?

Al bij het verdrag van Maastricht was duidelijk dat lokale en regionale overheden betrokken moesten worden bij Europese besluiten. Europese wetgeving wordt juist door hen uitgevoerd. Om de afstand tussen burgers en Europa te verkleinen kwam daarom in 1994 het Europees Comité van de Regio’s.

Wie zitten in het Europees Comité van de Regio’s?

Het is best een grote groep. 329 leden en hetzelfde aantal aan plaatsvervangende leden. Net iets minder dan de helft van het aantal Europarlementariërs (705). De leden komen uit alle 27 Europese lidstaten en zijn verdeeld over zes fracties. Precies dezelfde fracties als in het Europees Parlement, alleen Identiteit en Democratie is niet vertegenwoordigt. Dit is de fractie waar PVV in zit in het Europees Parlement.

En de Nederlanders?

Er zitten twaalf leden in de Nederlandse delegatie, plus twaalf plaatsvervangers. Allemaal zijn ze wethouder, gedeputeerde, burgemeester of Commissaris van de Koningin. Het aantal leden is gelijk verdeeld over gemeentelijke en provinciale leden. De leden hebben een mandaat van vijf jaar dat verlengd mag worden. Maar het mandaat vervalt als het lid zijn lokale of regionale rol niet meer vervult. Daarom is de plek van Provincie Groningen nu vrij. Een bekend gezicht zat namelijk op die plek, maar vertrok naar Den Haag als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit: Henk Staghouwer.

De voorzitter van de Nederlandse delegatie is burgemeester Ellen Nauta (Hof van Twente) en vicevoorzitter gedeputeerde Michiel Rijsberman (Provincie Flevoland)

Hoe vaak zijn ze in Brussel?

De leden van het Europees Comité van de Regio’s komen vijf keer per jaar naar Brussel voor de plenaire vergaderingen. Ze bespreken dan hun standpunten over wetgevingsvoorstellen en worden het eens over resoluties voor verdere maatregelen van de Europese Unie.

Met welke onderwerpen houdt het comité ze zich bezig?

De Europese Commissie en de Raad van de Europese Unie moeten het comité raadplegen bij nieuwe voorstellen die gevolgen hebben op regionaal of lokaal niveau. Het comité heeft zes commissies die zich met verschillende onderwerpen bezighouden, zoals de sociale en economische samenhang (regionaal beleid en structuurfondsen), trans-Europese netwerken op het gebied van vervoer, telecommunicatie & energie, volksgezondheid, onderwijs, jeugdzaken & cultuur, werkgelegenheid en milieu.

Dat alleen?

Dat sowieso. Maar als de Commissie, de Raad en het Europees Parlement over andere dingen hun mening wil weten, mogen ze ook het comité raadplegen. Daarnaast doet het comité ook zelfstandig aanbevelingen over EU-wetsvoorstellen en stelt nieuw beleid voor op basis van lokale en regionale ervaringen. Op die manier proberen ze lokale onderwerpen op de EU-agenda te zetten.

Zo werden de regio’s vergeten in de besprekingen over het coronaherstelfonds en deed het comité een oproep. Maar of ernaar werd geluisterd is een tweede vraag. De Europese Unie is niet verplicht om rekening te houden met de adviezen van het comité, maar doet dat in de praktijk wel in de meeste gevallen.

Wat als er niet wordt geluisterd?

Als nieuwe regelgeving of besluiten op Europees niveau worden geregeld, maar het volgens het comité beter op lokaal niveau geregeld moet worden dan kan het comité naar het Europees Hof van Justitie stappen.

Maar Ben Hoetjes, bijzonder hoogleraar Regiobestuur in Internationaal Perspectief aan de Universiteit Maastricht, zei hierover tegen Binnenlands bestuur dat het heel wat lijkt, maar zijn beperkingen heeft. “Het gaat om een beroep achteraf dat misschien tot een correctie zal leiden. Het heeft veel meer zin om invloed uit te oefenen in de voorfase, op het moment dat het beleid op papier wordt gezet. Het overtuigen van de Europese Commissie en het Europees Parlement is veel effectiever.”

Wat levert het Europees Comité van de Regio’s op?

Het comité kan specifieke belangen behartigen en heeft de mogelijkheid tot beleidsaanpassing. Ook zorgt het voor een kennis- en informatievoorsprong over wat er op lokaal niveau gebeurt in de Europese Unie. Maar het gaat ook om netwerken met leden uit andere lidstaten en natuurlijk ook een PR voor de gemeente of provincie in Europa.