Precies een maand geleden viel Rusland Oekraïne binnen. In Brussel en Den Haag wordt vergaderd over antwoorden vanuit Nederland, Europa en de rest van de wereld op de oorlog. Bij de Europese Top van regeringsleiders in Brussel, waaronder premier Rutte, zijn vandaag ruim 1400 journalisten aanwezig, waaronder ook onze verslaggever Laurens Boven.
Volg ons liveblog en blijf op de hoogte van alle voor Nederland belangrijke ontwikkelingen bij de Europese Top, maar ook van de vergaderingen van regeringsleiders bij de NAVO en de G7. Ook in de Tweede Kamer staat Oekraïne op de agenda, dus we schakelen tussen Brussel en Den Haag, ook met onze redacteuren Puck Wagemaker en Hanna Hosman.
“Alle media zijn weg? Nee, de Nederlandse is er nog!”
02:05 – Brussel: De lange dag met internationale toppen in Brussel is pas diep in de nacht ten einde. Tegen twee uur komt premier Rutte naar beneden om verslag te doen van de eerste dag van de Europese Raad. Lees hier: “Iedereen wil een olie- en gasembargo”, zegt hij, “Maar het kan niet”.
En met die woorden sluit het live-blog voor vandaag.
Nog geen beweging in de perszaal
01:20 – Brussel: Nu de nacht gevallen is, loopt de perszaal in het gebouw van de Europese Raad langzaam leeg. Her en der klinkt het geluid van een Netflix-serie. Het is alweer een paar uur geleden dat de woordvoerders van premier Rutte zich bij de tafel van de Nederlandse correspondenten meldden voor update over de voortgang van de gesprekken. Een persconferentie zal er vannacht niet meer komen, Rutte doet enkel een doorstep als hij straks het pand verlaat voor een korte nacht.
Morgen, op de tweede dag van de EU-top over de oorlog in Oekraïne, staan de binnenlandse gevolgen op de agenda. Bovenaan een discussie over de hoge energieprijzen en de wens van de Europese leiders om snel minder olie en gas uit Rusland te importeren.
Europese Unie en de VS staan klaar voor meer sancties
22:20 – Brussel: De Amerikaanse president Biden heeft de vergadering van de Europese Raad verlaten. Zijn gepantserde wagen, bijgenaamd The Beast, die speciaal voor het bezoek is overgevlogen van Washington naar Brussel trok een rondje rond het gebouw. De colonne van de Amerikaanse gast was zo lang dat die wagens bij wijze van spreke bijna hun eigen verkeersopstopping veroorzaakte.
In een gezamenlijke verklaring stellen de Verenigde Staten en de Europese Unie ‘klaar te staan om aanvullende maatregelen te nemen’ tegen Rusland. Ook willen de VS en de EU samenwerking om het omzeilen van de sancties te verhinderen.
Nieuwe sancties zijn er niet besloten. Ook is er geen besluit genomen over een westers olie- en gasembargo tegen Rusland. Wel willen de Amerikanen en Europeanen ‘samenwerken om de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen af te bouwen en de transitie naar schone energie te versnellen’.
Honger als wapen
21:20 – Den Haag: Honger als oorlogswapen is volgens minister Schreinemacher niet alleen verwerpelijk, maar ook niet toegestaan. Op initiatief van Nederland is ooit een VN-resolutie aangenomen waarin dat verboden werd. De minister zei vanavond tijdens het Kamerdebat dat ze de komende week intensief overleg zal voeren met zowel de wereldlandbouworganisatie FAO als het World Food Programma.
Nederland zal in ieder geval een aantal getroffen landen zoals Tunesië, Libanon, Jordanië en Egypte financieel ondersteunen, omdat daar de voedselprijzen fors zijn gestegen.
Verder maakte de minister bekend dat op 4 april een belangrijke donorconferentie voor Moldavië wordt gehouden. Eerder deze week werd al duidelijk dat Nederland vluchtelingen uit Moldavië zal opvangen.
Het Kamerdebat is ondertussen afgelopen, zodat we ons vanaf nu weer op Brussel richten waar de Europese leiders aan het eind van de middag aan de Europese Top zijn begonnen.
Met de vuist op tafel
20:42 – Den Haag: Minister Schreinemacher voor Ontwikkelingssamenwerking wil liever niet dat de extra kosten die worden gemaakt vanwege de oorlog in Oekraïne worden betaald uit het budget van Ontwikkelingssamenwerking. “Maar”, zo liet ze weten “er liggen meerdere claims op tafel en er zijn veel kosten voor de opvang; in het onderwijs en daar gaan we in het kabinet over praten.”
Op vraag van Tom van der Lee (Groen Links) of ze met de vuist op tafel ging slaan om haar budget te beschermen, liet ze weten dat de Tweede Kamer geduld moet hebben, omdat de zaak eerst in het kabinet moet worden besproken.
Wie gaat het betalen?
20:00 – Den Haag: In het debat over de humanitaire situatie in Oekraïne gaat het over de vraag wie de rekening van de noodhulp zal betalen. Tom van der Lee (Groen Links) vreest dat het budget voor Ontwikkelingssamenwerking daar voor zal worden gebruikt en wil de toezegging van de VVD dat het niet ten koste van dat budget gaat, omdat anders de allerarmste landen moeten betalen voor de noodhulp in Oekraïne. VVD-kamerlid Jan Klink zegt na enig nadenken het een goede vraag te vinden, maar wil eerst van de minister weten hoe het in elkaar zit, voordat hij een standpunt inneemt.
Biden bij de Europese Raad aangekomen
19:45 – Brussel: De Amerikaanse president Biden is twee uur later dan gepland aangekomen bij het gebouw van de Europese Raad. Hij is als eerste Amerikaanse staatshoofd ooit te gast bij de vergadering van de 27 staats- en regeringsleiders van de Europese Unie. Bij binnenkomst herhaalde hij zijn boodschap van vandaag dat hij naar Brussel gekomen is om de eenheid van de Westerse Wereld te benadrukken. Hij spreekt over het vormen van een coalitie van alle democratische landen in de wereld die gezamenlijk een front vormen tegen de Russische agressie in Oekraïne.
Tijdens een persconferentie in het gebouw van de NAVO zei Biden dat hij het bondgenootschap bijeen geroepen had om alle landen duidelijk te maken dat de sancties tegen Rusland nog lang van kracht moeten blijven. De sancties zijn niet bedoeld als afschrikking, maar om Rusland pijn te doen, aldus Biden: “Wij zullen volhouden. Daar ging deze bijeenkomst over. Voor de komende maanden, het komend jaar. We zullen de pijn voorzetten”.
Commissiedebat over humanitaire situatie Oekraïne van start
18:30 – Den Haag: De klok slaat half zeven en ook in Den Haag wordt nu over Oekraïne gepraat. Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking leidt een commissiedebat over de humanitaire situatie in Oekraïne.
Europees entertainment tijdens het lange wachten
18:08 – Brussel: De blauwe loper uitrollen, vlaggen neerzetten, microfoons installeren, werkplekken voor journalisten klaarzetten (inclusief stopcontacten) en de bloemen water geven. Het is allemaal niet niks twee dagen Europese Raad. De Europese regeringsleiders zijn binnen, maar nu er toch nog op de Amerikaanse president gewacht wordt is het een mooi moment om te kijken hoe de voorbereidingen eruit zagen.
Biden laat Europese leiders wachten
18:00 – Brussel: De Amerikaanse President Biden had al twee uur geleden moeten aankomen bij de Europese Unie, maar de rode loper die voor hem klaarligt, heeft hij nog steeds niet betreden. Biden zou nog bij het hoofdkwartier van de NAVO zijn. Volgens Amerikaanse journalisten die op hem staan te wachten in het gebouw van de Europese Raad, geeft Biden nog een persconferentie bij het militaire hoofdkwartier en komt pas daarna naar de EU-top. Waarom hij de Europese leiders zo lang laat wachten, is niet duidelijk.
Huitema (VVD) over voedselzekerheid: “We hebben harde garanties nodig”
16:36 – Brussel: Het Europees Parlement heeft vandaag een resolutie aangenomen voor een actieplan om de voedselzekerheid in de EU en Oekraïne op pijl te houden. In de resolutie staat ook de oproep van VVD Europarlementariër Jan Huitema om organische kunstmeststoffen toe te staan als alternatief voor reguliere kunstmest. Daarmee kan Europa op korte termijn minder afhankelijk worden van Russisch gas, waarvan veel gebruikt wordt bij de productie van kunstmest. Maar dan moeten de Europese regels wel nu aangepast worden. “Het huidige plan van de Commissie, om hier enkel naar te kijken, is niet voldoende. We hebben op dit moment harde garanties nodig,” zegt Huitema.
Rutte verwacht geen nieuwe sancties
16:15 – Brussel: De Europese Unie zal vanavond niet tot nieuwe sacnties tegen Rusland belsuiten. Dat zet premier Mark Rutte voor aanvang van de vergadering van de Europese Raad van regeringsleiders. “Ik zou niet denken dat bij deze top met zo’n grote groep de leiders het brainstormend gaan oplossen”, zei Rutte.
Als Europa op termijn tot nieuwe sancties komt, dan komen we volgens Rutte wel op het terrein waar het moeilijk wordt. Een olie- of gasembargo gaat volgens hem niet zo maar, gezien de grote afhankelijkheid in Europa van de import uit Rusland. Datzelfde geldt voor het toegang weigeren tot de Europese havens voor Russische schepen. Dat zou bijvoorbeeld problemen kunnen opleveren bij de levering van levensmiddelen.
Rutte herhaalde dat Poetin zich volgens hem vergist heeft. Europa heeft zich verenigd in het verhogen van de defensie-uitgaven, het afkondigen van sancties en het bewapenen van Oekraïne.
Rutte zei dat bij de NAVO vergadering vanochtend uitgesloten is dat er een door het Westen afgedwongen no-flyzone komt boven Oekraïne. Dat zou volgens Rutte leiden tot een Derde Wereldoorlog. De Oekraïnse president zal ontevreden zijn, erkende Rutte. Wel stelde Rutte hem meer zwaardere wapens in het vooruitzicht, maar dat is een discussie die achter gesloten deuren plaatsvindt: “Wat er achter de schermen gebeurt, komt naar buiten als het naar buiten komt”.
De Lange pleit voor olie-embargo
15:02 – Brussel: Europa moet Poetin hard blijven treffen. Na de eerste ronde sancties, is het tijd voor verdergaande maatregelen, zegt Europees Parlementslid Esther de Lange (CDA). “Het is belangrijk dat we daar de eenheid op houden. Dat is ons grootste goed. Maar daarbinnen moet je open staan voor verdergaande stappen te zetten”, aldus De Lange
Zij pleit in een gesprek met Brusselse Nieuwe voor een olie-embargo. “Ga eens kijken naar olie, als gas niet meteen lukt”, zegt ze. Want: “onderschat niet hoe belangrijk olie is in de totale afrekening die Rusland maandelijks binnenkrijgt”.
NAVO: vier nieuwe gevechtstroepen in het oosten en militaire steun aan Oekraïne
14:58 – Brussel: De NAVO heeft besloten om de oostflank in Europa te versterken en Oekraïne meer militaire en humanitaire steun te geven. Dit gaf NAVO-chef Stoltenberg aan in een persconferentie na de top. Zo komen er vier nieuwe gevechtsgroepen in Slowakije, Bulgarije, Roemenië en Hongarije. Dit komt boven op de gevechtsgroepen die al in de Baltische Staten en Polen zijn. Ook komen er meer land-, lucht- en zeetroepen in het oosten.
In een videoverbinding bedankte Zelensky de NAVO tijdens de top voor de steun, maar gaf ook aan dat Oekraïne meer militaire assistentie nodig heeft. Naast de gevechtsgroepen in de omringende landen, krijgt Oekraïne antitankraketten, luchtverdedigingssystemen en drones van de NAVO-landen.
De details over de steun en gevechtstroepen ontbreken nog en worden tijdens de volgende NAVO-top in juni in Madrid besproken.
De NAVO gaf aan dat ze vast besloten zijn om alles te doen om Oekraïne te ondersteunen, maar op hetzelfde moment willen ze ook niet dat het conflict verder escaleert. De bondgenoten waren het daarnaast over eens dat andere landen die worden bedreigd door Rusland, zoals Georgië en Bosnië-Herzegovina ondersteunt moeten worden om hun weerbaarheid te versterken.
Ook China’s rol in het conflict werd nog benoemd. NAVO-chef Stoltenberg riep China op om geen economische of militaire steun verlenen aan Rusland. De invloed die Beijing op Rusland heeft moet juist worden gebruikt om tot een vreedzame oplossing van het conflict te komen.
Rutte: we bereiden ons op elke optie voor
13:54 – Brussel: Voorafgaand aan de NAVO-top zei Rutte tegen de internationale pers dat Europa “zich voorbereidt op elk mogelijk scenario dat Rusland zou kunnen uitrollen”. Er is al gewaarschuwd voor aanvallen met chemische wapens vanaf de Russische kant. Rusland gaf daarentegen aan dat het westen chemische aanvallen plant, maar dat is ‘totaal nepnieuws’, zei Rutte.
Tijdens de NAVO-top wil Rutte het hebben over militaire en humanitaire steun voor Oekraïne, ook voor de lange termijn. Daarnaast wil hij met de regeringsleiders kijken naar versterking van het NAVO-bondgenootschap op de oostflank, zoals de Baltische staten, Roemenië en Bulgarije.
Schreijer-Pierik (CDA) doet oproep voedselzekerheid in Europese Commissie
13:22 – Brussel: En weer wordt er aan de bel getrokken over voedselzekerheid door de situatie in Oekraïne. Dit keer door CDA Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik. Het is volgens haar tijd om de voedselproductie in Europa op te schroeven. In de Europese Commissie riep ze op om geen goede landbouwgrond meer naar natuur te laten gaan. “De boer-tot-bord strategie en de biodiversiteitsstrategie ondermijnen de voedselproductie. Daarom moet dit snel de ijskast in en de doelstellingen overwogen worden.”
Schreijer-Pierik pleit ook voor het volledig toestaan van groene kunstmestvervangers uit verwerkte dierlijke mest. “Ik wacht daar al 35 jaar op en roep Timmermans op om dit te realiseren,” zei de Europarlementariër in haar speech.
Crisisleiders Stoltenberg en Michel blijven langer op hun post
12:00 – Brussel: NAVO-chef Jens Stoltenberg blijft toch langer aan als secretaris-generaal. Stoltenberg zou de NAVO eigenlijk komende de zomer verlaten, om topman van de Noorse centrale bank te worden.
Toen Stoltenberg gisteren gevraagd werd naar zijn positie, zei hij dat het ‘aan de NAVO-lidstaten is’, en dat hij druk was met de top. Mark Rutte is door onder andere de Deutsche Welle bestempeld als mogelijke opvolger van Stoltenberg, maar de premier gaf vorige week al een garantie dat hij bij zijn post blijft in Nederland.
Internationale speler Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, blijft de komende tijd ook op zijn post. Dat hebben de Europese leiders bepaald. Michels benoeming wordt verlengd met tweeënhalf jaar.
Rutte, Hoekstra & Ollongren bij de NAVO
11:46 – Brussel: Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra deelt via Twitter een foto van een volle NAVO-vergaderzaal. Niet alleen Rutte neemt namens Nederland deel aan de NAVO-top, ook Hoekstra en minister Ollongren van Defensie zijn van de partij.
Vastberaden en verenigd
11:04 – Brussel: Via Twitter benadrukt Rutte het belang van de NAVO-top. “Als EU en als NAVO zijn wij vastberaden en verenigd in ons verzet tegen de Russische agressie tegen Oekraïne.” En dat wordt nog meer onderstreept door de aanwezigheid van de Amerikaanse president Biden, schrijft Rutte in de tweet. Biden is niet alleen in Brussel voor de NAVO-top, maar ook voor de Europese Raad van vanavond.
Europese Commissie: oorlog geen invloed op inzet energieverdrag
10:59 – Brussel: In het Europees Parlement wordt nu debat gevoerd over het Energiehandvestverdrag. Dat is een internationale afspraak tussen 54 landen, waaronder de EU-landen, over het beschermen van investeringen in de energiesector.
Dat verdrag wordt vernieuwd, de zet in op het bannen van fossiele energiebronnen uit die bescherming. De Europese Commissie bevestigde vandaag: de energiecrisis door de oorlog in Oekraïne heeft geen invloed op dat doel. Het verdrag is een heet hangijzer: Kamerlid Tom van der Lee (GroenLinks) noemde het onlangs een ‘klimaatkiller’. In het Europees Parlement klinkt vandaag weinig vertrouwen in het slagen van de Europese inzet, en om die reden de oproep van veel Europarlementariërs: ‘stap uit het verdrag’.
Geblindeerde ramen en een Belgische vlag
10:44 – Brussel: Voordat de Amerikaanse president in het NAVO-gebouw aankwam, konden Brusselaars Biden al door door de straten zien rijden. Het verkeer in de Belgische hoofdstad is enorm ontregeld door de dag met de drie toppen, maar tijdens het wachten voor alle omleidingen kan je wel een mooi spelletje regeringsleiders spotten spelen. Zo reed Biden in ‘the beast’ (mét Belgische vlag) door de Weststraat.
Vijf seconden lachen
10:17 – Brussel: In het NAVO-hoofdkwartier verscheen voor vijf seconden een kleine lach op de gezichten van de wereldleiders. De dag is officieel begonnen en afgetrapt met een fotomoment voor een zaal vol met pers. Nu gaan de gesprekken beginnen.
EU moet slim spelen
10:06 – Brussel: Biden stapt vandaag met een gestrekt been in de gesprekken in Brussel. De Amerikaanse president wil meer sancties voor Rusland en gaat daar dan ook vandaag op aandringen bij zijn Europese bondgenoten. Maar gaan ze daarin mee? De Europese Raadsvoorzitter Charles Michel zei tegen CNN dat Europa het slim moet spelen. In tegenstelling tot Amerika is Europa enorm afhankelijk van Russisch olie en gas. “Het doel is om Rusland te raken, maar niet onszelf,” zei Michel.
