Liveblog Informele EU-top | Regeringsleiders arriveren: ‘Sanctiepakket tegen Rusland doorduwen’

In Kopenhagen komen vandaag de Europese regeringsleiders bijeen voor een informele top in Paleis Christiansborg. Op de agenda staan defensie, steun aan Oekraïne en de spanningen in het Midden-Oosten. Volg hier de laatste ontwikkelingen.

10 min. leestijd
De informele Europese Top vindt plaats in Kopenhagen, in Paleis Christiansborg. (Foto: iStock).

Dit liveblog is gesloten.

19:41 | Toch gelukt!
Het zit erop. De regeringleiders kunnen ontspannen tafelen, want uiteindelijk is het ze toch gelukt om nét op tijd de agenda af te werken. Alleen voor drie mensen is de avond nog niet voorbij: Commissievoorzitter Von der Leyen, de voorzitter van de Europese Raad Costa en gastvrouw Mette Frederiksen. Zij geven om half tien nog een persconferentie.

Wat Costa alvast heeft prijsgegeven: er is veel gesproken over de bevroren Russische tegoeden en de vraag of Oekraïne daar toegang tot kan krijgen. Maar een definitief besluit is er nog niet. Dat gesprek wordt verder gevoerd tijdens de Europese Raad in oktober.

18:05 uur | Het wordt een lange avond
De tijd begint te dringen. In paleis Amalienborg staan de glazen te glimmen en is de tafel al gedekt, maar de regeringsleiders zitten nog steeds vast aan de overlegtafel. Over minder dan een uur worden ze bij de koning verwacht.

De agenda voor vandaag blijkt veel te ambitieus. En dus lijkt het erop dat ze straks halsoverkop het gesprek moeten afkappen, gehaast richting het paleis moeten voor het diner, om daarna gewoon weer terug te keren naar de vergadermodus. Het belooft nog een lange avond te worden in de Deense hoofdstad.

17:50 uur | Bevroren Russische tegoeden
Nog even een terugblik op eerder vandaag, toen Schoof in Kopenhagen arriveerde. Tijdens zijn persmoment kwamen vragen over de bevroren tegoeden bij Euroclear in België. Er lijkt beweging te komen om dat geld beschikbaar te stellen aan Oekraïne, voor wapens en wederopbouw. Rusland zou zo’n stap als een oorlogsdaad zien.

Is Schoof bang voor provocaties of rechtszaken vanuit Moskou? Zijn antwoord: “Heel veel van wat we doen wordt niet gewaardeerd in het Kremlin. Daar moeten we ons niet door laten leiden.”

Dat betekent niet automatisch dat Nederland instemt met het lenen van het geld aan Oekraïne. De Russische tegoeden vullen indirect de Belgische staatskas en bekostigen defensie-uitgaven. Dat komt doordat Euroclear winst maakt op de bevroren tegoeden en daarover belasting afdraagt in België. De Belgische regering heeft dat geld in de begroting ingeboekt: 1,3 miljard euro per jaar. Nederland wil voorkomen dat België het gat in de begroting alleen moet dragen.

Ook kan het verschuiven van de tegoeden onrust geven op de financiële markten en de euro verzwakken. Daarom is er vandaag nog een stevig gesprek nodig over de beste gezamenlijke aanpak, zodat risico’s en lasten eerlijk verdeeld worden.

17:00 uur | Te laat komen bij de koning? Not done
Uit het paleis komt voorlopig weinig nieuws. Zoals dat bij een echte EU-top hoort, loopt ook deze bijeenkomst traditioneel uit. De agenda is overvol, misschien wel té vol. Deel twee van de dag – waarin de situatie in Oekraïne op tafel moet komen – lijkt nog niet eens begonnen.

De regeringsleiders worden waarschijnlijk gedwongen tot een ingekorte versie van dat gesprek, of tot een creatieve herindeling van de agenda. Hoe dat precies uitpakt horen we later, maar duidelijk is wel dat het tempo omhoog moet. Want uitgepraat of niet: vanavond wacht de koning, en daar kom je niet te laat aan tafel.

16:30 uur | Niet zomaar een vergaderzaal
Even wat luchtigs tussendoor voor de royalwatchers onder ons. De plek waar de regeringsleiders vandaag vergaderen is niet zomaar een vergaderzaal. Ze zitten namelijk in een van de koninklijke appartementen van Christiansborg.

De koninklijke meubels zijn tijdelijk verdwenen en vervangen door een enorme ronde tafel, met een overdaad aan bloemen in het midden. Toch hangt er nog steeds een vleugje koninklijke allure. Dat kwam ook door het welkom: een Deens koor dat de regeringsleiders stuk voor stuk toezong bij binnenkomst. Een voorproefje van de grandeur die hen vanavond te wachten staat tijdens het diner met het Deense koningspaar.

15:00 uur | Dronemuur is het woord van de dag
Het woord van de dag tijdens deze informele top is: dronemuur. Het is een van de hoofdpunten in het acht pagina’s tellende defensieplan van Commissievoorzitter Von der Leyen, dat de gaten in de Europese defensie moet dichten. Ze presenteert dit plan vandaag ook aan de regeringsleiders. En vrijwel alle regeringsleiders hebben het woord dronemuur vandaag al in de mond genomen. De zogenoemde muur bestaat uit geavanceerde technologie en antidronecapaciteiten die drones kunnen detecteren, volgen en uitschakelen.

Het is hét gesprek van de dag, en er is geen twijfel onder de EU-lidstaten dat die dronemuur er moet komen. Wat volgt is de aloude discussie: wie betaalt? Schoof gaf al aan dat het een NAVO-project moet zijn, omdat het de veiligheid raakt, en dat de lasten eerlijk verdeeld moeten worden. In Brussel is het bovendien geen geheim dat de landen in Oost- en Noord-Europa het meeste uitgeven aan nationale defensie en steun aan Oekraïne. En dus kijken die landen, waaronder Nederland, nadrukkelijk naar het zuiden.

Voor de financiering is er overigens nog een optie: de Commissie kan helpen binnen de bestaande mogelijkheden, bijvoorbeeld door geld te lenen via SAFE, waar 150 miljard euro ter beschikking is voor voor de aankoop van wapens. Of alle lidstaten daarmee akkoord gaan, is een andere vraag, want opnieuw: de lasten moeten wel eerlijk verdeeld worden.

14:30 uur | Costa lanceert plan, maar niet iedereen is enthousiast
Verder op de agenda vandaag: de EU-toetreding van Oekraïne en Moldavië. EU-voorzitter António Costa wil het Hongaarse veto omzeilen dat de onderhandelingen blokkeert. Zijn voorstel: starten op basis van een gekwalificeerde meerderheid, in plaats van unanimiteit. Dat zou de druk op Hongarije moeten vergroten. Nederland is tegen het plan. Demissionair premier Dick Schoof wil vasthouden aan het vetorecht. Lees hier alles over het plan van Costa.

14:00 uur | Wat wordt er besproken?
Alle regeringsleiders zijn binnen en de deuren van het paleis zijn dicht: het informele gesprek kan beginnen. Wat staat er op de agenda? Drones, defensie, maar ook de bevroren Russische tegoeden. Via een omweg kijkt de EU naar een manier om Russisch geld aan Oekraïne te geven. Die tegoeden staan bevroren in België bij het bedrijf Euroclear, dat met rente winst maakt op die Russische tegoeden. Die winst zou richting Oekraïne moeten gaan.

Er is brede steun voor dit plan, en ook Schoof wil deze optie serieus bekijken. Maar, zegt hij, “tegelijkertijd moeten de financiële en juridische risico’s in beeld worden gebracht.” Want het geld weghalen uit België kan ook een gat in de Belgische begroting slaan, en daar wil Nederland voorzichtig mee omgaan. De lasten die dit mogelijk met zich meebrengt, moeten niet alleen door België worden gedragen, maar gezamenlijk, zegt Schoof.

13:25 uur | Aankomst Schoof
Demissionair premier Dick Schoof is aangekomen in Kopenhagen. De ontwikkelingen van de laatste weken laten volgens Schoof zien dat Rusland “echt agressief” is. Volgens hem is het daarom nodig om de defensie-industrie te versterken, aankoopprocedures te versnellen en ervoor te zorgen dat we de juiste spullen kopen. Dit is geen taak van de EU, maar van de NAVO, zegt Schoof: “Veiligheid is de NAVO, niet Europees.” Als EU hebben we wél een belangrijke rol om onszelf gereed te maken, voegde hij toe.

De premier wil vandaag vooral een goed gesprek voeren over het negentiende sanctiepakket tegen Rusland, dat onderweg is. Hongarije ligt dwars, maar “we moeten doorduwen”, zegt Schoof. “Desnoods zonder Hongarije.” Hoe dat er precies uit gaat zien, is vandaag nog niet duidelijk. De informele achtergrondgesprekken in Kopenhagen beginnen.

En de drones? Die heeft de premier niet gezien. Wat hij wél zag, gaf hem een veilig gevoel: de antidronecapaciteiten.

12:45 | Huiswerk voor Schoof
Demissionair premier Dick Schoof reist naar de EU-top in Kopenhagen met duidelijke opdrachten van de Kamer. Er is brede steun voor het plan om rente op bevroren Russische tegoeden in te zetten voor Oekraïne. Over Slowakije en EU-uitbreiding is minder eensgezindheid. Een motie om zelf een klacht in te dienen tegen Slowakije haalde het niet. Schoof is ook terughoudend over het plan van Raadsvoorzitter António Costa voor stapsgewijze EU-toetreding van Oekraïne en Moldavië: lidstaten moeten uiteindelijk gelijke rechten en plichten hebben. Lees hier meer over het debat in de Tweede Kamer voorafgaand aan de Europese Top.

12:15 uur | Oproep tot Europese defensie-unie
De Europese Liberalen, de Renew-fractie in het Europees Parlement waar ook D66 en VVD bij zijn aangesloten, roepen in aanloop naar de top in Denemarken op tot “een ware Europese defensie-unie”. In een document, de Estland Verklaring genaamd, zetten de liberalen hun strategie uiteen.

Zo willen ze verbeterde luchtverdediging om Europese en Oekraïense burgers te beschermen. Ook moet er een Europees platform komen om inlichtingen te verzamelen en analyseren. De dreigingen van tegenwoordig gaan verder dan alleen soldaten en tanks, stellen de liberalen.

Daarnaast moet de EU meer doen om de mobiliteit van militairen te verbeteren. Denk aan het versterken van Bruggen zodat tanks en andere zware voertuigen snel ingezet kunnen worden, of het aanschaffen van grote vrachtvliegtuigen.

11:00 uur | Rode loper
De rode loper ligt klaar in paleis Christiansborg. Nu is het wachten op de regeringsleiders. De Denen hebben oog voor detail, niet alleen binnen de muren van het paleis, maar ook in de stad zelf. In Kopenhagen rijden de bussen vandaag feestelijk rond. Bij nationale feestdagen en bijzondere gelegenheden krijgen ze een vlaggetje mee, en ook nu wapperen ze vrolijk in de wind. Dit keer niet alleen de rood-witte Dannebrog, maar ook de Europese vlag.

10:00 uur | Toch drones in de lucht
Mocht je in Kopenhagen zijn en een drone in de lucht zien, schrik dan niet. Die kan ook van de politie zijn. De Deense politie gaf aan dat het – zoals een hip restaurant in de hoofdstad het zou omschrijven – deel uitmaakt van ‘het concept’. Niet alleen politie op straat, maar ook op het dak en in de lucht.

9:30 uur | Invasie van agenten
Er zijn 10.000 hotelovernachtingen in Kopenhagen geboekt alleen al voor politiepersoneel. In de Deense kranten wordt het een ‘invasie van politieagenten’ genoemd. Het is de grootste opgave voor de Deense politie sinds 2009, toen Obama op bezoek kwam. Denemarken krijgt hierbij hulp van Noorwegen en Zweden.

7:15 uur | Bijzondere locatie
De informele Europese Top vindt plaats op een bijzondere locatie. Het vindt plaats in Paleis Christiansborg. Dat is het enige gebouw ter wereld waar parlement, regering én hoogste rechterlijke macht samen onder één dak zitten.

7:00 uur | Welkom
Vanuit de veiligste stad van heel Europa zeg ik (Puck Wagemaker): ‘godmorgen’. Denemarken heeft al bijna anderhalve week last van ongewenste drones boven het land, maar vandaag – hopelijk – niet. Een lange rij Europese landen heeft een donatie gedaan om Denemarken deze dagen beter te beschermen, waaronder Nederland. Antidronecapaciteiten en Nederlandse militairen hebben hun weg naar het noorden gevonden, waardoor de Denen er vandaag veilig bij zitten. Alvast een ‘mange tak’ daarvoor namens Denemarken – en de regeringsleiders die nu zonder al te veel zorgen aan de agenda kunnen beginnen.

Want die regeringsleiders hebben voor vandaag genoeg aan hun hoofd. Er is niet al te veel tijd om veel informeel te bespreken. De top begint pas rond Deense lunchtijd: half twaalf. En hoewel de agenda vol is, is één ding zeker: om zeven uur zitten de regeringsleiders aan tafel op paleis Amalienborg, samen met de Deense koning. En die laat je niet wachten.