16.45 uur: Regeringsleiders uitgepraat over Oekraïne

De eerste conclusies zijn binnen. EU-regeringsleiders zijn het in ieder geval eens over Oekraïne. Zijn er grote beslissingen gevallen? Nee. Toch nemen we even door wat ze dan wel op papier hebben gezet.

Om te beginnen kunnen er geen vredesbesprekingen plaatsvinden zonder de wil van Oekraïne zelf. Dat was eerder al duidelijk, maar de regeringsleiders spreken dat nu ook formeel uit. Verder willen ze Oekraïne blijven helpen door luchtafweergeschut, raketten en munitie te leveren, maar ook door de Oekraïense defensie-industrie te helpen.

Verder veroordelen de EU-regeringsleiders de Russische aanvallen op Oekraïense energie-infrastructuur en de hulp die Rusland krijgt van landen als Iran, Noord-Korea en China.

16.26 uur: Zelensky: ‘Trump en ik hebben dezelfde waarden’
Wat voor emoties ervaart Zelensky als hij denkt aan 20 januari, de dag dat Trumps tweede ambtstermijn begint? Is het spanning? Angst? Hoop?

“Emoties?” antwoordt Zelensky tijdens zijn persconferentie. Hij moet even nadenken. “Welkom Donald, wat kan ik zeggen?”, gaat hij uiteindelijk verder. In zijn antwoord schemert vooral veel hoop door. “Ik denk dat Trump een sterke man is en ik wil dat hij aan onze kant staat”, zegt hij.

Als de nieuwe Amerikaanse president het Witte Huis betreedt wil Zelensky graag het gesprek met hem aangaan, en de Oekraïense kant van het verhaal aan Trump uitleggen. “Ik hoop dat hij me zal begrijpen”, geeft Zelensky aan, “want we zijn allebei gewoon mensen. Ik geloof dat we dezelfde emoties en waarden hebben. Althans, ik hoop het echt.”

Poetin deelt die waarden sowieso niet in Zelensky’s ogen. “Poetin is heel gevaarlijk voor iedereen omdat het menselijk leven niets voor hem betekent”, vertelt hij. “Hij is gek.” “En ik denk echt dat hij zelf ook denkt dat hij gek is”, voegt hij toe.

16.23 uur: Zelensky haalt fel uit naar Orbán

Het geduld van de Oekraïense president Zelensky met de Hongaarse premier Viktor Orbán lijkt op. “Zijn relaties met Poetin zijn een beetje te hartelijk”, vertelt Zelensky in een persconferentie. Orbán heeft op eigen houtje voorgesteld een staakt-het-vuren te organiseren voor de kerst in combinatie met een gevangenenruil.

“Maar hij heeft daar geen enkel persoonlijk mandaat voor”, stelt Zelensky. “Het klinkt allemaal heel kerstachtig, maar bij ons heerst er op dit moment geen grote feeststemming.” Zelensky is sceptisch over de plannen: “Het is niet genoeg om enkel het conflict te bevriezen. We hebben veiligheidsgaranties nodig.”

14.13 uur: Metsola: “Stapje extra kan EU-uitbreiding zijn”

Waar de EU ook een tandje bij moet zetten, is in de buurlanden. Want Russische inmenging is een grote dreiging volgens Metsola. Niet alleen in de Roemeense verkiezingen, maar ook in Georgië, Moldavië en de Westelijke Balkanlanden.

Metsola benadrukt dat dat ‘stapje extra’ de vorm aan kan nemen van de EU-uitbreiding naar de Westelijke Balkan. Dit is een “geopolitieke versterking” volgens de Parlementsvoorzitter, want “aan het einde van de dag creëren vertragingen alleen maar ruimte” voor Rusland om invloed uit te oefenen.

12.40 uur: Roberta Metsola: “Een stapje erbij”

Na haar overleg met de Europese regeringsleiders heeft de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola, één algemene conclusie: de EU moet meer doen, “we moeten een stapje erbij doen”, op meerdere terreinen.

Bijvoorbeeld voor Oekraïne. “Dit is al de vierde winter waarbij Oekraïne illegaal en ongegrond is binnengevallen”, vertelt Metsola. “‘Een stapje erbij’ betekent hier een overeenkomst over een zestiende ronde van sancties tegen Rusland en het voortzetten van hulp aan Oekraïne. Want “aan het eind van de dag kan alleen een sterk Oekraïne spreken vanuit een positie van kracht”, aldus Metsola. Hierbij staat één principe centraal, en daar zijn de Europese leiders het ook mee eens: er mogen geen besluiten over Oekraïne worden genomen zonder Oekraïne zelf aan tafel.

De voorzitter van het Europees Parlement mag altijd een half uurtje spreken voordat de echte top begint.

11.42 uur: Scholz wil geen te strenge aanpak van de autosector

Terwijl de andere leiders zich op Oekraïne en Syrië focussen, komt de Duitse bondskanselier Olaf Scholz duidelijk met een binnenlandse agenda naar de top. Hij roept de Europese Commissie op om niet te streng te zijn voor de autofabrikanten
die hun CO2-doelen niet halen volgend jaar. “Het heeft geen zin om de sector nu te belasten met extra boetes gezien de moeilijke situatie waarin ze zich bevindt in Europa”, vertelt Scholz. “De Commissie moet een manier vinden om de bedrijven
te beboeten zonder ervoor te zorgen dat ze onvoldoende middelen hebben om nog in elektrische voertuigen te kunnen investeren.”

Verder is Scholz niet te spreken over de nieuwe Europese importheffingen op Chinese elektrische voertuigen. Die treden in 2025 in werking. Hij wil snel een akkoord met China zien om te voorkomen dat de situatie verder escaleert.

11.06 uur: EU-buitenlandchef: “Europa moet haar macht niet onderschatten”

De nieuwe buitenlandchef Kaja Kallas heeft een krachtige boodschap. Europa staat voor een grote uitdaging, vertelt ze, want landen als Rusland, Noord-Korea en Iran bundelen hun krachten op militair gebied, en ook China gebruikt haar economische invloed tegen Europa. Maar de EU moet haar macht niet onderschatten, zegt ze. “We zijn een grootmacht als we samenwerken”.

Daarnaast heeft ze het over Oekraïne, voornamelijk met het oog op Trumps plan om een einde te maken aan de oorlog met Rusland. “Te vroeg aandringen op onderhandelingen is een slechte deal voor Oekraïne”, laat Kallas weten. Maar ze is ook hoopvol: “Syrië toont ons dat Rusland niet onverslaanbaar is.”

11.05 uur: De Croo: “EU moet Syrië helpen met stabilisatie”

De Belgische premier Alexander de Croo benadrukt dat Europa alles op alles moet zetten om de situatie in Syrië te stabiliseren. Hierbij moet de EU met HTS samenwerken en “maximale humanitaire steun” geven, vindt hij. “We horen van HTS dat ze de hele Syrische bevolking wil vertegenwoordigen”, vertelt De Croo. “Ik denk dat we ze daaraan moeten houden.” Maar koste wat kost moet Europa er volgens hem alles aan doen om te voorkomen dat Syrië een gebied wordt waar “iedereen zijn conflicten uitvecht”.

“Zodra de situatie is gestabiliseerd kunnen we beginnen met het helpen van Syriërs die in Europa wonen om terug te gaan naar hun vaderland”, voegt hij hieraan toe.

11.01 uur: Schoof: EU-samenwerking nodig voor terugkeer Syriërs

Premier Dick Schoof is de dag begonnen met een informeel overleg over migratie dat georganiseerd werd door Nederland, Denemarken en Italië. Daar hebben de leiders besproken hoe ze ervoor kunnen zorgen dat er een stabiel regime komt in Syrië. “Een stabiel regime dat minderheden serieus neemt en de rechtsstaat respecteert is de beste basis voor terugkeer van Syriërs. Zo voorkomen we ook dat mensen opnieuw gaan vluchten uit Syrië”, aldus Schoof.

De premier vindt het belangrijk dat landen Europees samenwerken om de terugkeer van Syriërs te regelen. Tijdens het informeel overleg van deze ochtend heeft Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de leiders alvast bijgepraat over de nieuwe Europese wetgeving (hier werkt ze nog aan) die terugkeer makkelijker moet maken. “Daarbij hebben we het ook gehad over terugkeerhubs”, besluit Schoof.

11.00 uur: Veel ambities voor Oekraïne, weinig beloftes

NAVO-landen kunnen meer doen voor Oekraïne, stelt premier Dick Schoof voorafgaand aan de Europese top in Brussel. Gisteravond zat hij, samen met andere regeringsleiders en staatshoofden, nog aan tafel met Oekraïense president Zelensky. “Rusland trekt iedere dag een paar meter op richting het Westen”, zegt Schoof. “Dat is gevaarlijk voor Europa.” Zelensky heeft dus hulp nodig, stelt Schoof, vooral met de aankomende winter in het achterhoofd en de constante Russische raketaanvallen op het Oekraïense elektriciteitsnet op het netvlies.

Werk aan de winkel dus, want nog niet alle beloftes zijn gematerialiseerd, stelt de Nederlandse premier. NAVO-landen gaan de komende weken uitvogelen welke middelen ze nog kunnen missen. Nederland werkt nog aan een munitie-deal met Denemarken en Tsjechië en wil samen met andere landen kijken of er meer Oekraïense militairen getraind kunnen worden.

Over vrede hebben de regeringsleiders het nog niet gehad met Zelensky. Oekraïne moet immers bepalen onder welke voorwaarden het land met Rusland aan de onderhandelingstafel wil, stellen de regeringsleiders. “Dat is niet aan ons”, verduidelijkt Schoof. De komende tijd gaan NAVO en EU-landen met elkaar in gesprek over de steun voor Oekraïne. In februari hopen ze Zelensky meer zekerheid te kunnen geven.

10.35 uur: ‘Vrij’ van Lea Ypi is Costa’s cadeau

Oud-premier Rutte had ooit de biografie van Chopin bij zich, maar die wilde hij zelf lezen. Het voorzag een saaie bijeenkomst waarin hij veel tijd over zou hebben.
De nieuwe voorzitter van de Europese Raad, de Portugees António Costa, heeft een boek over vrijheid bij zich. Free van Lea Ypi is zijn cadeau vandaag aan de 27 regeringsleiders.

10.15 uur: António Costa en Zelensky samen op de rode loper

Voor de Portugese Antonio Costa is het de eerste keer dat hij de vergadering met de Europese regeringsleiders voorzit. Hij heeft de Oekraïense president Zelensky naast zich staan. Costa wil het heel duidelijk maken dat Zelensky op de volledige steun van de EU kan rekenen, “koste wat het kost en voor hoe lang het ook nodig is; nu in tijden van oorlog, maar ook in de toekomst in vrede.” Als kers op taart snijdt Costa het onderwerp ‘lidmaatschap van de EU’ aan. “We willen u hier ooit verwelkomen als lid van de EU”, vertelt hij aan de Oekraïense president.

Zelensky zegt dat hij blij is aanwezig te mogen zijn bij deze Europese Raad. Hij gaat de vergadering in met twee belangrijke prioriteiten. Ten eerste vraagt hij om steun voor de verdediging van de energiesector. Zelensky maakt zich vooral zorgen over de Oekraïense kerncentrales, maar ook over gasopslagen. Daarnaast vraagt Zelensky om hulp voor Oekraïense kinderen. Er is bijvoorbeeld veel meer steun nodig om genoeg schuilkelders te kunnen bouwen, om hen te beschermen tegen Russische bommen. Ook zijn er voedseltekorten.

Als laatste roept hij op tot samenwerking en “eenheid” tussen de VS en de EU met het oog op het begin van de nieuwe Trump-termijn begin volgend jaar. Het is erg moeilijk voor Europa om Oekraïne te verdedigen zonder Amerikaanse steun. “We hebben deze eenheid nodig om vrede te verkrijgen. De VS en EU kunnen Poetin samen verslaan”, vertelt Zelensky daarom.

8.26 uur: Liberale fractie Renew vergadert

In het grootse Egmontpaleis vergadert de Renew-groep, dat zijn de liberalen, met een kroonluchter boven hun hoofd. Ze bespreken nu wat de gezamenlijke prioriteiten zijn. Nederlanders zijn niet aanwezig, maar op de gastenlijst staan wel wat hoge pieten in de EU. EU-buitenlandchef Kaja Kallas en drie liberale Eurocommissarissen zijn van de partij.

Valérie Hayer, voorzitter van de Renew-groep arriveert als eerste. Ze gaat kort maar krachtig in op de situatie in Syrië. Renew vindt het belangrijk om daar een stabiele situatie te creëren, en daarbij zijn ‘populistische kreten’ om vluchtelingen terug te sturen niet welkom.

De Ierse Eurocommissaris voor Rechtstaat en Democratie, Michael McGrath, is blij. “In deze onzekere tijden zijn liberale waarden (…) belangrijker dan ooit in de EU en de rest van de wereld.” In Ierland wordt binnenkort een nieuwe premier gekozen die hoogstwaarschijnlijk liberaal is. “Het Renew-team wordt dus versterkt bij de volgende Europese top”.

Met die informatie moeten we het doen, want vanaf toen ging het keihard regenen en vluchtten de liberalen snel naar de droge vergaderruimte.

8.00: We gaan beginnen!

Premier Dick Schoof mag vandaag naar Brussel voor zijn derde officiële Europese top. Gisteren was hij eigenlijk ook al in Brussel. Hij werd uitgenodigd door NAVO-baas Mark Rutte om het over de toekomst van Oekraïne te hebben. Daar gaat het vandaag ook over. Zeker nu Donald Trump de druk op een vredesakkoord opvoert, moet de Europese Unie waakzaam zijn om niet voor voldongen feiten te komen staan.

En verder gaat het natuurlijk over Syrië. Veel EU-landen hebben Syrische asielaanvragen al bevroren, maar de vraag rest nog in welke mate het mogelijk is Syriërs terug te sturen. Nederland organiseert vandaag samen met Denemarken en Duitsland een bijeenkomst over het onderwerp met 11 andere lidstaten. Premier Schoof wordt rond 10:00 uur op de top verwacht.