17.10 uur: Afwachten voor verdeling topjobs
Voorlopig wordt geen witte rook verwacht voor de verdeling van de Europese topjobs. Dat onderwerp is helemaal onderaan de agenda gezet volgens de woordvoerder van de voorzitter van de Europese top, Charles Michel. Als eerste wordt Oekraïne besproken, met de Oekraïense president Zelensky als gast. Daarna komt het Midden-Oosten en veiligheid en defensie aan de beurt. Die onderwerpen liggen ook gevoelig tussen de lidstaten, dus het is niet de verwachting dat de vergadering geolied gaat verlopen. Pas daarna komt de verdeling van de meest prestigieuze banen aan de beurt. Ook dat gesprek zal lang duren.
17.05 uur: Borrell wil sterke taal tegen Israël
EU-buitenlandchef Josep Borrell wil vandaag met sterke taal komen tegen Israël. De Amerikaanse president Biden kwam begin deze maand met een vredesplan voor een staakt-het-vuren in Gaza. De VN-Veiligheidsraad heeft door middel van een resolutie het plan gesteund. Toch is er niets veranderd in Gaza. Het uithongeren van mensen en de bombardementen gaan daar gewoon door. Ook de situaties op de Westelijke Jordaanoever en bij de Libanese grens zijn kritiek, zegt Borrell. Borrell gaat met de Europese regeringsleiders praten over de meest urgente problemen in de regio. “De militaire acties moeten stoppen, de humanitaire hulp moet op gang komen en er moet snel worden gestart met het bedenken van een politieke oplossing van de problemen in de regio”, aldus Borrell.
16.50 uur: Europees Parlement wil zo snel mogelijk stemmen over Commissievoorzitter
Het Europees Parlement wil vaart maken met de verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie. Als EU-regeringsleiders vandaag een besluit nemen over wie ze naar voren schuiven kan er tijdens de juli-vergadering van het Europees Parlement in Straatsburg al gestemd worden. Europarlementariërs krijgen dan de kans om voor of tegen (waarschijnlijk) Ursula von der Leyen te stemmen.
Europarlementsvoorzitter Roberta Metsola hoopt dat die stemming al in juli plaats kan vinden. “Maar dat kan alleen als EU-leiders vandaag een besluit nemen”, zegt ze. Die zorgen spelen ook bij diplomaten. Lukt het vandaag namelijk niet, dan moet de stemming in het Europees Parlement uitgesteld worden tot na het zomerreces. Daarmee zou het langer duren voor de nieuwe Commissie aan de slag kan. Een situatie die Europa zich met het oog op de oorlog in Oekraïne niet kan veroorloven. Een vertrekkende Commissie heeft in de praktijk toch minder te zeggen.
15.00 uur: Woedende Meloni slaat de pers over
De Italiaanse premier Giorgia Meloni heeft de pers straal genegeerd bij aankomst op de Europese top. Meloni is woedend over de verdeling van de Europese topjobs. Ze voelt zich aan de kant gezet omdat de christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen een onderlinge deal hebben uitgewerkt zonder haar te raadplegen. En dat terwijl ze de premier is van het derde grootste EU-land en haar conservatieve ECR-fractie op dit moment de derde grootste is in het Europees Parlement.
De Poolse en Duitse leiders probeerden nog de schade te beperken. “Er is geen Europa zonder Italië”, zei de Poolse premier Donald Tusk. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz zei dat alle 27 EU-landen even belangrijk zijn.
14:50 uur: Rutte “eerst en bovenal een vriend”, ondanks meningsverschillen
Wat gaat Brussel missen aan Mark Rutte? Volgens Didier Reynders, Eurocommissaris voor Justitie, was Rutte “eerst en bovenal een vriend”. Al betekent dat niet dat het altijd makkelijk was. “Er waren soms best meningsverschillen tussen België en Nederland,” vertelt Reynders. Onder andere op het gebied van uitbreiding lagen de standpunten uiteen. Waar Nederland nogal terughoudend is, was België dat minder. Ook over de toetreding van Bulgarije en Roemenië tot de Schengenzone werd getwist.
Thierry Breton, Eurocommissaris voor de Interne Markt, wenst Rutte het beste. “We zijn erg blij voor hem dat hij deze nieuwe kans heeft gekregen om te kunnen blijven dienen. Ik ben erg op hem gesteld.”
14.25 uur: Rutte ziet brede coalitie in Brussel
EU-leiders praten vandaag over de functieverdeling in Brussel. Na de verkiezingen bepalen EU-landen wie welke positie krijgt. Zoals het er nu uitziet, wordt Ursula von der Leyen opnieuw Commissievoorzitter, krijgt de Portugese ex-premier Costa het raadsvoorzitterschap en wordt de ex-premier uit Estland, Kaja Kallas, de EU-buitenlandchef.
Eerder konden EU-landen geen overeenstemming bereiken, maar deze keer heeft Rutte er vertrouwen in, zegt hij voorafgaand aan de vergadering. Hij onderhandelde mee namens de liberalen.
De ECR voelt zich in ieder geval buitengesloten. Dat zijn de meer conservatieve partijen in Europa onder leiding van Italiaanse premier Meloni. Ze namen niet deel aan de onderhandelingen. Dat is volgens Rutte ook niet zo gek. “Eens in de vijf jaar zijn EU-leiders partijpolitici”, legt hij uit. Nu dus, net na de verkiezingen. “De ECR is niet bij die gesprekken omdat dat voor andere partijen en delen daarvan niet acceptabel is.”
14.15 uur: Timmermans tip voor nieuwe Nederlandse Eurocommissaris
“Ik weet niet of het in Nederlands belang is om de dienaar van Ursula von der Leyen als Nederlandse commissaris te hebben.” Dat zegt Frans Timmermans op de vraag of Wopke Hoekstra een goed persoon is om weer de Nederlandse Eurocommissaris te worden. Wopke Hoekstra zou goed bij Von der Leyen liggen en hij is van dezelfde politieke kleur. “In mijn ervaring is het ook zo dat je soms echt tegen Von der Leyen in moet gaan. En als je dat op een goede manier doet gaat ze ook met je mee. Dus trouw aan Von der Leyen zou niet het voornaamste criterium moeten zijn bij de selectie van de nieuwe eurocommissaris.
Hij heeft geen suggesties voor namen aan het nieuwe kabinet, maar hij heeft nog wel een tip: “met een sterke vrouw maak je meer kans.”
13.30 uur: Zelensky arriveert
En toen gingen ineens alle deuren van het Raadsgebouw op slot. De Oekraïense president Zelensky is gearriveerd dus schakelt de beveiliging in de hoogste versnelling.
Hij is dankbaar dat de EU heeft besloten om de toetredingsgesprekken over Oekraïens EU-lidmaatschap te beginnen. “Daar hebben we lang op gewacht. Het is een historische en sterke stap vooruit.” Vandaag wil hij het met de leiders over vervolgstappen hebben. Het kan voor hem niet snel genoeg gaan.
Verder komt hij pleiten voor meer militair materiaal. “Dat hebben we dringend nodig.” Daarnaast maakt hij zich zorgen dat Russische oligarchen sancties kunnen ontwijken.
12.45 uur: Timmermans over Rutte: ‘Hij gaat gemist worden’
Nederland levert in qua invloed in Europa door het vertrek van Mark Rutte. Dat zegt oud-Eurocommissaris Frans Timmermans voorafgaand aan de Europese top in Brussel. “De nieuwe premier die komt, die kent niemand, dat is ook geen politicus, heeft ook geen verkiezingen gewonnen.” En dat kan hem parten spelen als hij straks met 26 andere regeringsleiders rond de tafel zit.
Rutte heeft volgens Timmermans veel betekend voor Europa. Hij heeft Nederland en ook zijn partij (VVD) minder eurosceptisch gemaakt, stelt de PvdA’er. “Hij kwam als euroscepticus naar Brussel maar werd een Europeaan door de ervaringen in de Raad.”
Verder ziet Timmermans Rutte, die nu voor de laatste keer in zijn rol als premier in Brussel is, als een bruggenbouwer. “Hij heeft het vertrouwen weten te winnen bij collega’s zonder uit de weg te gaan voor confrontaties.” Timmermans doelt op de Hongaarse premier Viktor Orbán. Rutte zei hem ‘op de knieën’ te willen krijgen vanwege Hongaarse anti-lhbti-wetgeving. Daar maakte Orbán nog een punt over tijdens Ruttes weg naar zijn nieuwe NAVO-functie.
12.33 uur: Rutte voor de 111e keer bij een Europese top
Rutte is aangekomen bij de voortop van de liberalen. Bij binnenkomst ontving Rutte bloemen van de fractievoorzitter van de liberale groep. Al 110 keer eerder kwam hij op de top als de Nederlandse premier. In de auto op weg naar de top heeft Rutte zijn bezoeken zelf uitgerekend en kwam uit op 85, maar dat zijn er dus een stuk meer, er waren immers ook een boel informele toppen waar Rutte aan deelnam. Vandaag is het na 111 keer zijn allerlaatste Europese top.
12.20 uur: De Croo: “Blij dat Mark naar Brussel komt”
“Mark Rutte doet zich niet anders voor dan hij is”, vertelt Belgisch premier Alexander de Croo bij aankomst op de voortop van Renew. Hij heeft daar zelf ook veel voordeel bij gehad, stelt hij. “Mark heeft mij de eerste maanden in de Raad echt op sleeptouw genomen.”
Hij is dan ook verheugd met Ruttes nieuwe rol. “We zijn blij dat hij secretaris-generaal van de NAVO wordt en zich in Brussel zal vestigen.” Ook weten we nu hoe Rutte er al die jaren tijdens lange vergaderingen goed bijbleef. “Hij is een enorme zoetekauw”, aldus de Croo. “Bij een suikerdipje moet je altijd even naar zijn kant van de tafel.”
11:34 uur: Wachten op de vrouw van het uur
In het chique Sofitel-hotel op het Jourdanplein is het wachten geblazen op de kopstukken van de Europese Volkspartij. Zij steken hier alvast de koppen bij elkaar om tot overeenstemming te komen voor de top. Er is beduidend meer pers dan gewoonlijk. De hoop is dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de pers een keer niet voorbij loopt nu bekend is dat de leiders vandaag gaan instemmen met haar tweede termijn.
10.30 uur: Rutte sluit voor de laatste keer aan
EU-regeringsleiders komen vandaag voor de eerste keer bij elkaar na de Europese verkiezingen. Een belangrijke vergadering want de topfuncties in Brussel worden verdeeld. Vooralsnog lijkt het erop dat Ursula von der Leyen opnieuw Commissievoorzitter wordt. Verder wordt de Portugese ex-premier Costa de voorzitter van de Raad en krijgt ex-premier Kaja Kallas uit Estland de functie die nu in handen is van Josep Borrell, EU-buitenlandchef.
Ook belangrijk: het is de laatste top van demissionair premier Mark Rutte. Volgens de statistieken van de nestor van de Brusselse journalistiek Jan Werts is het de 112ste keer voor Rutte. Sinds zijn debuut in 2010 zijn er 115 (informele) toppen geweest, daarvan heeft Rutte er drie gemist. Ter vergelijking, Angela Merkel, voormalig-bondskanselier van Duitsland, was er 107 keer.
