Minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten is niet van plan om vrijdag naar Brussel te gaan voor een ingelast spoedoverleg met zijn Europese collega’s over de crisis op de Europese energiemarkt. Hij stuurt staatssecretaris Hans Vijlbrief als vervanger. Dat zei Jetten in een debat met de Tweede Kamer.

Dat Jetten niet persoonlijk naar Brussel gaat, is opvallend. De Europese Unie staat als gevolg van de oorlog in Oekraïne op het punt om maatregelen te nemen die een paar maanden geleden nog ondenkbaar waren. Het Tsjechisch voorzitterschap heeft de bijeenkomst vrijdag bijeengeroepen, omdat de nood zo hoog is dat wachten op een reguliere vergadering niet kan.

Toch laat Jetten de bijeenkomst schieten, omdat er geen besluiten genomen zullen worden. Hij zei dat er vrijdag zo veel voorstellen van hem op de agenda van de wekelijkse ministerraad staan dat hij liever in Den Haag blijft.

“Ik zal tot op het laatste moment kijken of het toch nuttiger is naar Brussel af te reizen, maar ik heb deze dagen met bijna alle Europese collega’s contact gehad”, stelde Jetten de Tweede Kamer gerust.

Europese Unie wil ingrijpen op de energiemarkt

De bijeenkomst vrijdag in Brussel gaat over een hele serie voorstellen om de prijzen op de gas- en elektriciteitsmarkt onder controle te krijgen. Besluiten zullen er niet genomen worden, wel wil de Europese Commissie met de input van de Europese lidstaten later deze maand een plan presenteren om in te grijpen in de energiemarkt.

Het Nederlandse kabinet steunt het voornemen van de Europese Commissie om in te grijpen in de markt. Want, zo zei Jetten in de Kamer, de energiemarkt functioneert nu niet zoals het hoort. Regels die zijn opgesteld in tijden van vrede, leiden tot astronomische prijsstijgingen nu het oorlog is in Europa. 

“Zonder overheidsingrijpen hadden we de gasreserves nooit gevuld”, zei Jetten. “De marktordening zoals we die kennen, past niet meer bij deze tijd”.

De eisen van Jetten

Jetten gaf drie criteria die voor het kabinet leidend zijn in de beoordeling of een bepaalde maatregel voor Nederland acceptabel is. Ten eerste mag de leveringszekerheid (inclusief de import van gas van buiten de Europese Unie) niet in gevaar komen. Daarnaast mag de ingreep in de markt de klimaatdoelstellingen niet in gevaar brengen. Ten slotte moet het eventueel reguleren van de consumentenprijzen ten goede komen aan mensen met lage inkomens.

Over de manier waarop ingegrepen kan worden, verschillen de lidstaten van mening. Zo pleiten een aantal lidstaten voor het bevriezen van de consumentenprijzen voor stroom en gas. Alhoewel het volgens Jetten sympathiek klinkt, is hij daar niet voor. Het kunstmatig laag houden van de prijs is in feite een subsidie die de overheid vele miljarden euro’s zou kosten.

“Als je een prijsplafond legt, maar er moet wel geproduceerd worden boven die prijs, dan ontstaat er een groot financieel gat. Je ziet in een aantal lidstaten dat de overheid met miljarden steun moet ingrijpen om die daadwerkelijke elektriciteitsproductie en -levering aan de consument in stand te houden”, zei Jetten

Extra winstbelasting voor energiebedrijven

Volgens berichten in de media werkt de Europese Commissie ook aan een plan om een speciale belasting te heffen op de ongebruikelijk hoge winsten die sommige elektriciteitsproducenten maken. Zo verdienen producenten van zonne- en windenergie heel veel geld, omdat hun stroom tegen dezelfde hoge prijs op de markt komt als de stroom die wordt opgewekt in gascentrales.

Jetten is niet negatief over dit plan, maar hij zei dat het in Nederland zeer complex zal zijn om het in te voeren. Dat komt volgens hem doordat op de Nederlandse markt veel kleinere spelers actief zijn en die markt niet, zoals in andere landen, gedomineerd wordt door slechts enkele bedrijven.