Vandaag komen de Europese ministers bijeen voor de landbouwraad in Brussel. Het belangrijkste punt op de agenda is de ‘landbouwcrisis’ die momenteel huishoudt in de Europese gelederen. Deze landbouwraad is daarom niet alleen belangrijk omdat het de laatste is onder het huidige mandaat, maar ook omdat deze iets verraadt over wat we de komende vijf jaar kunnen verwachten.
Wel lusten, geen lasten
Waar voor de natuur – die grotendeels in alarmerende staat verkeert – de regels niet streng genoeg lijken te kunnen, willen de boeren versoepeling. En dat gaat niet goed samen. Na bijna vijf jaar duurzame hervormingen gooit de Europese Commissie, met de verkiezingen die eraan komen, het nu over een andere boeg. In de hoop de rust te laten wederkeren, komt zij vandaag met een plan om de ‘crisis’ aan te pakken.
De te verwachten maatregelen, zoals lastenverlichting en minder ingewikkelde eisen, komen vooral de boeren ten goede. Deze komen nog bovenop de vorige maand aangenomen plannen in het Europees Parlement, die ook al dienen ter vermindering van administratieve rompslomp.
Miljardenspel
De Europese Unie verstrekt jaarlijks bijna zestig miljard euro aan landbouwsubsidies. Momenteel wordt het grootste deel van de subsidies per hectare verdeeld, wat vooral grotere bedrijven bevoordeelt. Maar het is moeilijk hier wat aan te veranderen: veel boeren hebben lage inkomens en zijn daarom afhankelijk van het geld dat ze krijgen per hectare. Het opheffen van dit systeem zou leiden tot meer inkomensschommelingen.
Vergroening bleef daarom jarenlang een ingewikkeld thema, tot de huidige Commissie in 2019 kwam met de Green Deal, dat een heel pakket aan groene landbouwhervorming bevat. Volgens critici gaan deze echter niet ver genoeg en valt de effectiviteit daarom nog te bezien. Groeiende politieke weerstand op nationaal niveau maakte het uitvoeren van de ambitieuze plannen lastig, omdat lidstaten vaak uitzonderingen willen voor hun eigen boeren.
Abonneer je nu op de nieuwsbrief Landbouw & Visserij
Daarnaast vragen duurzame maatregelen om investeringen en kennis die niet altijd beschikbaar zijn, en de regelgeving is vaak complex. Ook blijven consumenten vaak kiezen voor minder duurzame (goedkopere) producten, waardoor boeren hier vaak nog maar weinig aan verdienen.
Wat ook meespeelt: de slinkende geldpot. Hoewel zestig miljard als veel geld klinkt, is het landbouwbudget de afgelopen decennia geslonken om meer ruimte te laten aan andere Europese prioriteiten. Waar het ooit twee derde van het totale EU-budget besloeg, is dat nu nog niet eens een kwart. En dat voelen de boeren.
Wind van rechts
En dat leidt tot boosheid. Ook met de aangekondigde voordeeltjes zijn de boeren er nog niet gerust op, en dus trekken zij vandaag weer in proteststoet door de Europese wijk. Iets waar uiterst rechts gebruik van maakt.
Als deze partijen er bij de Europese verkiezingen in slagen hun verwachte winst te verwezenlijken, zal de animo om te vergroenen nog verder slinken. Mogelijk zullen er zelfs maatregelen worden teruggedraaid.
Nederland
Ondertussen ziet Nederland niets in het uitroepen van een crisis, ondanks de moeilijkheden. Minister Adema schrijft zich in te blijven willen zetten voor “het versterken van de positie van boeren, minder administratieve lasten, en een gelijk speelveld”. De huidige problemen zijn volgens hem geen “ernstige crisis”. Hij wil daarom vooral kijken naar hoe de landbouw “duurzamer én weerbaarder” kan worden.
Nederlandse boeren zullen er vandaag overigens niet zijn in Brussel. Die zijn druk met de voorbereidingen van protesten later deze maand.