De campagne voor de Europese Parlementsverkiezingen lijkt nu echt begonnen. De aftrap vond plaats in Maastricht waar de lijsttrekkers van de Europese partijen, de zogeheten spitzenkandidaten, in het Theater aan het Vrijthof met elkaar in debat gingen over klimaat, veiligheid en democratie. Een debat overschaduwd door pro-Palestijnse protesten en met kandidaten waarvan maar enkelen de bekendheid genoten bij het publiek. De Duitse Ursula von der Leyen natuurlijk, Commissievoorzitter, maar ook de Nederlander Bas Eickhout, lijsttrekker voor de Groenen. Hij is erg populair bij jongeren in Maastricht, te horen aan het vele gejoel in de zaal.
Het is de derde keer dat in aanloop naar de verkiezingen de spitzenkandidaten, kandidaten die, als hun partij de verkiezingen wint, kans maken op de rol van voorzitter van de Europese Commissie, met elkaar in debat gaan. En hoewel de zaal van het theater vol zat, was de opkomst buiten lager dan verwacht.
‘Tot halverwege de maan’
De klimaatdoelen hoeven we niet te halen, zegt de Deense nationalistische ID-lijsttrekker Vistisen. “We trekken alleen maar banen weg richting Azië en de VS.” Vistisen ziet hoe miljoenen Europeanen alleen maar armer worden van de Green Deal van Ursula von der Leyen. De voorzitter van de Commissie, en spitzenkandidaat voor de christendemocraten, lijkt het voor niemand goed te kunnen doen. Vistisen neemt het haar kwalijk dat Von der Leyen te veel in te korte tijd wilde doen.
Bas Eickhout, daarentegen, zegt dat ze te weinig gedaan heeft. De Green Deal, een wettenpakket dat Europa tegen 2050 klimaatneutraal moet maken, noemt Eickhout een goed begin, maar verre van af. Sinds het vertrek van Frans Timmermans, ooit nog de Eurocommissaris voor Klimaat in Brussel, zijn de groene plannen van Von der Leyen verwaterd. Dat is ook Eickhout opgevallen, in 2019 noemde Von der Leyen de Green Deal nog haar ‘man op de maan’- project. Eickhout stelt zich voor hoe mensen gereageerd hadden als toenmalig president Kennedy, die Amerika beloofde naar de maan te reizen, na een half jaar had gezegd, ‘nou ja, tot halverwege de maan is ook goed’.
Volgens de conservatieve Valeriu Ghiletchi, de lijsttrekker voor de ECPM, een verzameling van christelijke partijen waar ook de SGP en ChristenUnie bij zitten, moet de EU zeker haar best doen om voor het klimaat te zorgen. Natuur is, immers, gemaakt door God, stelt hij en het is onze verantwoordelijkheid de natuur in stand te houden. Toch zet hij kanttekeningen bij het Europese beleid van de afgelopen jaren. Klimaatbeleid heeft consequenties voor de portemonnee, zegt de conservatieve spitzenkandidaat. En balans is vooral belangrijk. Hij is vóór klimaatbeleid, zolang het maar niet de economie schaadt.
Samen wapens kopen
En dan Europese veiligheid en defensie. Een belangrijk onderwerp sinds de Russische invasie van Oekraïne. De EU levert sinds het begin van de oorlog wapens en munitie aan het belegerde land en dat maakte duidelijk hoe slecht het gaat met de Europese defensieindustrie. Tijd om wakker te worden, zegt Marie-Agnes Strack-Zimmerman. Ze is lijsttrekker voor de liberale partij ALDE, waar ook de VVD en D66 deel van uit maken en die is aangesloten is bij de Renew-fractie in het Europees Parlement. “Veiligheid is een belangrijk onderwerp”, zegt ze. Meer samenwerking dus en meer samen inkopen doen als het gaat om wapens, munitie, voertuigen en ander militair materiaal.
De socialistische spitzenkandidaat Nicolas Schmit is het met haar eens. “De EU moet een serieus defensiebeleid hebben”, stelt hij. Schmit wil een speciaal fonds waarmee EU-landen samen wapens in kunnen kopen. Het idee zweeft al langer rond in de Brusselse instanties. Samen inkopen doen is goedkoper, de spullen worden immers in grotere aantallen ingekocht en daar zit korting op. Daarnaast krijgen EU-landen bij gezamenlijke inkopen goedkopere leningen omdat ze garant staan voor elkaar.
De nationalistische Deen Anders Vistisen vreest dat de oorlog in Oekraïne door de EU gebruikt wordt om meer macht naar zich toe te trekken. “U wilt een nieuw Europees verdrag”, verwijt Vistisen Von der Leyen. “Een nieuw verdrag om het vetorecht van lidstaten weg te halen en een echte minister van Buitenlandse Zaken te krijgen.” Wat Vistisen betreft hoeft de EU niks te doen aan defensie en veiligheid, daar is de NAVO voor.
Verkiezingen
Op 6 juni gaat Nederland naar de stembus. Andere EU-landen stemmen tussen 7 en 9 juni op hun kandidaten voor het Europees Parlement. Von der Leyen is de enige spitzenkandidaat die geen stemmen zal krijgen. Ze staat namelijk nergens op de lijst. Toch moet ze campagne voeren, als spitzenkandidaat van de Europese christendemocraten, om zo kans te maken op het voorzitterschap van de Commissie. Als de EVP geen meerderheid haalt, kan Von der Leyen haar tweede termijn als voorzitter vaarwel zeggen.
