Het Europese Hof heeft vanochtend geoordeeld dat de Europese Commissie onterecht heeft geweigerd sms-berichten tussen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en Pfizer-CEO Albert Bourla openbaar te maken. De Commissie gaf geen geloofwaardige verklaring waarom de berichten niet als documenten zijn aangemerkt of waarom ze niet konden worden teruggevonden. Volgens de rechters verstrekte de Commissie zelfs tegenstrijdige en onnauwkeurige informatie.

De zaak was aangespannen door The New York Times en journaliste Matina Stevis, die met succes aantoonden dat er wél sms-verkeer heeft plaatsgevonden over de grootste vaccindeal die de EU ooit sloot. Volgens het Hof kan de Commissie in zulke gevallen niet volstaan met de mededeling dat documenten niet bestaan. Ze moet kunnen uitleggen waarom ze onvindbaar zijn — en dat is niet gebeurd.

Hoe zat het ook alweer?

Tijdens de coronapandemie onderhandelde Von der Leyen persoonlijk met Bourla over een deal voor tot 1,8 miljard doses van het Pfizer-BioNTech-vaccin, waarvan er 900 miljoen direct besteld zijn. De overeenkomst, gesloten in mei 2021, wordt geschat op een waarde van zo’n 35 miljard euro. In een interview met The New York Times in april 2021 vertelde Von der Leyen dat ze onder meer via sms contact had gehad met de Pfizer-topman. Toen de krant later via een beroep op de EU-verordening inzake toegang tot documenten vroeg om inzage in die berichten, stelde de Commissie dat ze niet in het bezit was van de sms’jes — ze zouden niet als “officiële documenten” gelden. Dat standpunt is nu onderuitgehaald door het Hof.

Voltreffer voor transparantie

De reputatie van Ursula von der Leyen heeft een flinke deuk opgelopen door de uitspraak. Ze zette persoonlijk haar handtekening onder de megadeal en staat aan het hoofd van de instelling die de EU-regels over transparantie moet handhaven. Critici spreken van een vertrouwensbreuk, vooral omdat ze enkele maanden geleden, bij haar aantreden voor een tweede ambtstermijn als voorzitter van de Europese Commissie, nog beloofde de normen van transparantie en integriteit te verdedigen.

“Dit is een voltreffer voor transparantie,” reageert Europarlementariër Raquel García Hermida-van der Walle (D66) op Bluesky. “Burgers hebben het recht om te weten hoe beslissingen tot stand komen — ook als die via een sms-bericht verlopen.”

Wat nu?

Dit betekent echter niet dat de Commissie meteen de sms-berichten openbaar hoeft te maken. Het Hof geeft Von der Leyen de kans om haar besluit om de berichten niet openbaar te maken beter te onderbouwen. Ook kan de Commissie nog in hoger beroep gaan.

De Commissie laat in een korte verklaring weten de uitspraak te bestuderen en “de volgende stappen” te overwegen. In diezelfde verklaring benadrukt de Commissie dat transparantie voor haar en voorzitter Von der Leyen altijd belangrijk is geweest en belooft ze open en duidelijk te blijven communiceren.