Wat hebben gemeenten met Europa te maken? Waarom slaagt de ene gemeente er wel in om subsidie uit Brussel te krijgen, terwijl de andere met lege handen blijft staan? En speelt Europa een rol bij de stembusgang? Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen belicht Brusselse Nieuwe elke dag een Europees aspect van de relatie tussen gemeenten en Europa.

Er ligt geld op de plank, maar bijna de helft van de gemeenten weet de weg naar de Europese subsidiepotten niet te vinden. 159 Nederlandse gemeenten hebben tussen 2014 en 2020 géén EU-subsidie binnengehaald. Brusselse Nieuwe ging op zoek naar de reden. Waarom vragen gemeenten geen geld in Europa aan?

Eén op de vijf gemeenten heeft zo’n groot begrotingsprobleem dat ze niet al hun taken kunnen uitvoeren, blijkt uit onderzoek. Door die tekorten hebben gemeenten geen ruimte meer voor andere belangrijke projecten. Daarin kan Europa een rol spelen, vertelt EU-subsidiedeskundige Robert Smeets van ERAC (European Regional Affairs Council). Er valt voor elke gemeente wel wat te halen in Europa, vertelt Smeets.

Interessant: ERAC ziet dat ‘financieel zwakkere gemeenten’ de weg naar Europees geld relatief goed weten te vinden. 

Sociaal fonds

Gemeenten die geen subsidie aanvragen krijgen toch een paar euro per inwoner uit Brussel. Dat komt uit het Europees Sociaal Fonds (ESF) en wordt uitgedeeld aan alle gemeenten. Maar, er is veel meer geld te halen bij de Europese Unie. Brusselse Nieuwe sprak met een paar gemeenten die in de afgelopen periode alleen de ESF-euro’s hebben ontvangen. 

Veenendaal

Bart Knieriem, hoofd afdeling Strategie van gemeente Veenendaal, vertelt dat de Europese subsidies wel degelijk op de agenda staan. De middelgrote gemeente ontving in de vorige Europese begrotingsperiode acht euro subsidie per persoon en kijkt nu of er een ‘subsidioloog’ kan worden aangenomen, iemand die zich kan vastbijten in het aanvragen van fondsen van de provincie, het rijk en Europa.

Maar zo’n Europese subsidie is niet het makkelijkste proces, vertelt Knieriem. Daarom probeert de gemeente het in teamverband te organiseren, met de regio Foodvalley (onder andere Ede, Wageningen en Barneveld), een krachtenbundeling van acht gemeenten. Samen sloten ze eerder al een regiodeal (financiële steun) met het rijk, nu onderzoeken ze hoe ze hun voordeel kunnen halen uit Brussel. In de gemeente is het programma Energieneutraal Veendendaal 2050 een goede kandidaat voor Europees geld. 

Gouda

Ook de gemeente Gouda, goed voor negen euro subsidie per inwoner, zet in op regionale samenwerking. De regio Midden-Holland ontving bijvoorbeeld 300.000 euro voor het ondersteunen van kwetsbare werkzoekenden en verwacht daar nog eens 500.00 voor te ontvangen. 

En de gemeente lijkt haar pijlen te richten op de volgende subsidieronde. In een quickscan voor de nieuwe begrotingsperiode staan vijf Europese fondsen verzameld die Gouda op het oog heeft, voornamelijk op het gebied van energie, klimaat en economie. Nieuwe ronde, nieuwe kansen.

West-Betuwe

De gemeente West-Betuwe (bij Geldermalsen) is onlangs ontstaan uit een fusie, vertelt strategisch adviseur Niels van de Wetering. De nieuwe gemeente haalde in de afgelopen begrotingsperiode zes euro per inwoner uit Europa. Nu het ‘beleid is geharmoniseerd’, richt de gemeente zich ook weer op subsidieaanvragen, vertelt Van de Wetering.

Net als Veenendaal kijkt West-Betuwe naar regionale samenwerking. Dat doen ze in P10, een agrarisch verbond van 29 gemeenten die lobbyen bij de landelijke en Europese politiek. De verenigde plattelandsgemeenten onderzoeken nu bij welke Europese subsidies ze kunnen aankloppen. 

Gorinchem

Arjan van der Wiel, medewerker Economische Zaken bij de gemeente Gorinchem, houdt zich sinds twee jaar bezig met subsidieaanvragen. In Gorinchem kwam de afgelopen periode zes euro EU-geld binnen per inwoner. De gemeente heeft via andere wegen geld uit Brussel gekregen, vertelt Van der Wiel. Dat liep via de provincie en HVC, een groep die aardgasvrijer wijken organiseert. 

Nu kijkt de gemeente wat er in de nieuwe Europese begrotingsperiode kan worden aangevraagd. Maar die subsidieronde, die loopt van 2021 tot 2027 krijgt nog vorm, vertelt Van der Wiel, dus hij houdt de ontwikkeling in de gaten.

Regionale verbanden

Het is bij veel gemeenten even zoeken: wie kan er wat vertellen over Europese subsidies? Bij de Gemeente Venlo, een grootaanvrager van Europese subsidie, weet een enthousiaste Wethouder aan de telefoon direct de contactgegevens van een fondsenwerver van de gemeente door te sturen.  

Bij de gemeenten die alleen de ESF-gelden ontvingen duurt het vaak even voordat een contactpersoon wordt achterhaald. Soms is er ook niet veel te vertellen, zoals bij Alphen aan den Rijn: er was geen project waar subsidie voor nodig was.

Gemeenten die zelf niet veel of niets aanvragen bij de Europese Unie, lijken toch wat te ontvangen via andere bestuurslagen en regionale verbonden zoals P10, Foodvalley, regio Midden-Holland. Samen haal je meer binnen dan alleen, concludeert Bart Knieriem uit Veenendaal.