Met medewerking van Sebastian Lenders

Wat hebben gemeenten met Europa te maken? Waarom slaagt de ene gemeente er wel in om subsidie uit Brussel te krijgen, terwijl de andere met lege handen blijft staan? En speelt Europa een rol bij de stembusgang? Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen belicht Brusselse Nieuwe elke dag een Europees aspect van de relatie tussen gemeenten en Europa.

De gemeenteraadsverkiezing is een lokale aangelegenheid, maar inwoners kunnen veel profiteren van een gemeente die warme banden onderhoudt met de Europese Unie. Grootse campagnebeloftes stuiten vaak op begrotingstekorten die de lokale besturen parten spelen. Brusselse Nieuwe sprak met succesvolle Europese subsidieaanvragers Venlo, Hengelo en Rotterdam.

Eén op de vijf gemeenten heeft zo’n groot begrotingsprobleem dat ze niet al hun taken kunnen uitvoeren, blijkt uit onderzoek. Door die tekorten hebben gemeenten geen ruimte meer voor andere belangrijke projecten. Daarin kan Europa een rol spelen, vertelt EU-subsidiedeskundige Robert Smeets van het ERAC (European Regional Affairs Council). Er valt voor elke gemeente wel wat te halen in Europa, vertelt Smeets.

Dat geld komt niet vanzelf binnen, het verschilt nogal per gemeente wat er binnenkomt. Zo vroeg bijna de helft van de Nederlandse gemeenten (159) helemaal geen Europese fondsen aan in de afgelopen Europese begrotingsperiode (2014-2020), blijkt uit onderzoek van ERAC. Andere gemeenten, waaronder Venlo, Hengelo en Rotterdam, zetten er juist vol op in. Waarom zetten deze gemeenten in op de Europese Unie? En waar gaat al dat geld naartoe?

Venlo

De gemeente Venlo vraagt EU-subsidie aan om “de ambitie te verhogen, niet om de kosten te dekken”, vertelt wethouder Erwin Boom. Venlo haalt per inwoner 92 euro binnen, het meest van de grote gemeenten (meer dan 100.000 inwoners) in Nederland.

De gemeente onderhoudt goede contacten met Brussel, vertelt subsidiemedewerker Kim Leurs. Binnen de gemeente zijn er ook beleidsadviseurs die de banden warmhouden met het provincie en het rijk, wat handig is als er voor subsidieaanvragen moet worden samengewerkt met meerdere bestuurslagen.

In de afgelopen Europese begrotingsperiode is de gemeente Venlo betrokken geweest bij 22 projecten die EU-subsidies hebben ontvangen, in totaal gaat het om 17.460.330 euro. Niet alles daarvan loopt direct door de gemeentekas; zo’n 10,3 miljoen euro heeft betrekking op de begroting van de gemeente, bij de rest is Venlo een betrokken partner geweest.

Veel van de subsidieprojecten hebben te maken met infrastructuur en gaan over de landsgrenzen heen, bijvoorbeeld in samenwerking met Duitsland. De Euregionale ligging van Venlo draagt bij aan het subsidiesucces, zegt wethouder Boom.

Een groot project waar Venlo Europese transportsubsidie voor ontving in de afgelopen periode was het Rhombusplan, het verbeteren van transport over water in Heijen, Venlo en Lanaken. De gemeente ontving daar 3,5 miljoen euro voor.

Rotterdam

Gemeente Rotterdam heeft in absolute aantallen het meeste Europese subsidie binnen gehengeld: 40 miljoen euro. Dat heeft veel te maken met de functie van de gemeente as ‘economisch cluster’, zegt Djoeke Altena, adviseur Publieke Zaken van het Economic Board Zuid-Holland. “Rotterdam is de energiehoofdstad van Europa, heeft de grootste haven van Europa en produceert één derde van de CO2 uitstoot van Nederland,” vertelt hij. De energietransitie en ‘sociale opgaven’ zijn projecten waar de gemeente grote investeringen voor nodig heeft. 

Fabian Ebbers, beleidsadviseur Europese Zaken & Subsidies bij de Provincie Zuid-Holland, vertelt: ”De gemeente Rotterdam is goed georganiseerd, heeft een breed netwerk, en is er al lange tijd mee bezig.” Net als in Venlo: subsidie komt niet aanwaaien. 

Hengelo

In de categorie middelgrote gemeenten (50.000-100.000 inwoners), haalt Hengelo per inwoner de meeste subsidie binnen: 152 euro in de afgelopen begrotingsperiode. De subsidieaanvragen gaan veelal in samenwerking met overkoepelende netwerken en bestuurslagen, vertelt een woordvoerder van de gemeente. Binnen Nederland is er bijvoorbeeld contact met de provincie, andere Twentse steden en het Huis van de Nederlandse Provincies. Belangrijke Europese netwerken zijn voor Hengelo de Euregio, Eurocities, POLIS en het North Sea Baltic Forum.

Net als in Rotterdam en Venlo zijn mobiliteit, tech en sociale projecten belangrijke EU-projecten. Zo wordt het Twentekanaal verruimt om de havens van Hengelo, Almelo en Enschede beter bereikbaar te maken voor vervoer. En net als Venlo zet Hengelo in op ‘grensoverschrijdende samenwerking’, in geografische zin. Met Zwolle en Münster doen ze nu een onderzoek naar het verbeteren van het vervoer tussen de steden.

Netwerken

De gemene deler voor subsidiesucces: goede contacten onderhouden en op relevante projecten inzetten. Van de 345 gemeenten die Nederland telt, vragen er 159 géén subsidie aan. Daarover morgen meer.